Η ισορροπημένη διατροφή, βέβαια, αποτελεί έναν από τους βασικούς συμμάχους του εγκεφάλου στη μνήμη, στην προσοχή και στη διάθεση. Οπότε, «τι συμβαίνει στον οργανισμό, όταν καταναλώνεται ένα γεύμα που ξεπερνά -κατά πολύ -τα συνηθισμένα, όπως είναι ένα χριστουγεννιάτικο δείπνο;». Το κλειδί βρίσκεται στη διάρκεια: αν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό, όχι πολλά. Αν γίνεται κατ’ εξακολούθηση, τότε ανιχνεύονται ουσιαστικές αλλαγές στον εγκέφαλο, πριν καν φανούν στο σώμα, εξηγούν οι ειδικοί.
Καθώς η τροφή περνά από το πεπτικό, ο οργανισμός ενεργοποιεί μια αλληλουχία σημάτων που στοχεύουν στο να ενημερώσουν τον εγκέφαλο ότι η πρόσληψη επαρκεί. Ορμόνες από το έντερο, μεταβολίτες που προκύπτουν από τη διάσπαση της τροφής και σήματα ρύθμισης του σακχάρου συνεργάζονται σε ένα σύνθετο «σύστημα φρένου». Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας, ώστε να διατηρηθούν ελεγχόμενα τα επίπεδα γλυκόζης.
«Αυτά τα σήματα προέρχονται από διαφορετικά τμήματα του εντέρου και δρουν σε ελαφρώς διαφορετικά χρονικά πλαίσια», επισημαίνει ο Tony Goldstone, κλινικός αναπληρωτής καθηγητής στο Imperial College London και σύμβουλος ενδοκρινολόγος, σύμφωνα με το BBC.
Η μεταγευματική νύστα (γνωστή και ως «food coma») παραμένει μια γνώριμη εμπειρία για πολλούς, αλλά όχι πλήρως τεκμηριωμένη επιστημονικά. Η δημοφιλής ερμηνεία ότι «το αίμα εγκαταλείπει τον εγκέφαλο και κατευθύνεται προς το στομάχι» δεν επιβεβαιώνεται, όπως συχνά πιστεύεται. Η υπνηλία μετά από ένα βαρύ γεύμα πιθανότερα σχετίζεται με ένα ορμονικό-νευροχημικό μίγμα που ακόμη χαρτογραφείται.
«Η ορμονική απόκριση του εντέρου είναι ένα “κοκτέιλ”. Δεν γνωρίζουμε ποιες συγκεκριμένες ορμόνες μπορούν να πυροδοτήσουν την υπνηλία και σε ποια κέντρα του εγκεφάλου», σημειώνει ο Aaron Hengist, μεταδιδακτορικός επισκέπτης ερευνητής στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ.
Τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι μια υπερβολή, μια «εφάπαξ ατασθαλία», ειδικά σε υγιείς οργανισμούς, δεν ισοδυναμεί αυτομάτως με μεταβολική «κατάρρευση». Σε μελέτη του 2020, 14 υγιείς άνδρες κλήθηκαν να φάνε πίτσα μέχρι να είναι «άνετα χορτάτοι» και, σε διαφορετική επίσκεψη, μέχρι να «φτάσουν στα όριά τους». Παρότι η πρόσληψη ενέργειας σχεδόν διπλασιάστηκε, οι μετρήσεις των επόμενων ωρών έδειξαν ότι τα επίπεδα σακχάρου και λιπών στο αίμα δεν εκτινάχθηκαν όπως θα περίμενε κανείς, αλλά το σώμα «δούλευε» περισσότερο για να το πετύχει, εκκρίνοντας περισσότερη ινσουλίνη και διάφορες εντερικές ορμόνες.
«Μας εξέπληξε το ότι, παρά τη διπλάσια πρόσληψη ενέργειας, το σώμα ρύθμιζε εντυπωσιακά καλά το σάκχαρο», αναφέρει ο Hengist, τονίζοντας ότι τα ευρήματα αφορούν νεαρούς, υγιείς άνδρες και δεν μεταφέρονται αυτόματα σε γυναίκες ή σε άτομα με υπερβολικό βάρος/παχυσαρκία.
Η εικόνα αλλάζει όταν η υπερκατανάλωση δεν αφορά ένα γεύμα αποκλειστικά, αλλά μια παρατεταμένη περίοδος πρόσληψης υψηλών θερμίδων, λίπους, ζάχαρης και αλκοόλ. Σε μελέτη του 2021, που επιχείρησε να αναπαραστήσει ένα αμερικανικού τύπου «tailgate» (φαγητό και ποτό επί ώρες) 18 υπέρβαροι αλλά κατά τα άλλα υγιείς άνδρες κατανάλωσαν κατά μέσο όρο 5.087 θερμίδες σε διάστημα 5 ωρών. Οι εξετάσεις έδειξαν αύξηση λίπους στο ήπαρ στους περισσότερους συμμετέχοντες.
«Όταν καταναλώνεται παθητικά τροφή και αλκοόλ επί πολλές ώρες, η επιβάρυνση γίνεται υπερβολική για να την αντέξει το σώμα», σχολιάζει ο Hengist. Και επειδή ο μεταβολισμός, το ήπαρ και η φλεγμονή συνδέονται άρρηκτα με τη λειτουργία του εγκεφάλου, τέτοιου τύπου μοτίβα, όχι το «ένα πιάτο παραπάνω», θεωρούνται ανησυχητικά σε βάθος χρόνου, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικών νοσημάτων.
Στα πειραματόζωα, οι δίαιτες υψηλών θερμίδων συνδέονται με επιδείνωση της μνήμης και της μάθησης. Στους ανθρώπους τα δεδομένα είναι λιγότερα, αλλά ενδεικτικά. Η Stephanie Kullmann, επικεφαλής της μονάδας μεταβολικής νευροαπεικόνισης στο Πανεπιστήμιο του Tübingen, περιγράφει ένα σχετικό εύρημα: ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάξει, πριν γίνουν ορατές οι αλλαγές στη ζυγαριά.
Σε μελέτη 5 ημερών, 18 υγιείς άνδρες πρόσθεσαν στη συνήθη διατροφή τους υπερεπεξεργασμένα σνακ, πλούσια σε λίπος και ζάχαρη (περίπου +1.200 kcal/ημέρα), ενώ άλλοι 11 σε ομάδα ελέγχου ακολούθησαν τη ρουτίνα τους. Νευροαπεικονιστικά στοιχεία έδειξαν ότι η υπερθερμιδική δίαιτα επηρέασε το πώς ανταποκρινόταν ο εγκέφαλος στην ινσουλίνη, σε περιοχές που βοηθούν να μειώνεται η αντίδραση σε οπτικά ερεθίσματα τροφής και σχετίζονται με διαδικασίες μνήμης. Ένας εγκέφαλος που γίνεται «ανθεκτικός» στην ινσουλίνη δεν μειώνει σωστά την όρεξη και την πρόσληψη τροφής, δηλαδή τα σήματα που λένε να σταματήσει το φαγητό, όταν υπάρχει κορεσμός.
«Ένα βασικό εύρημα ήταν ότι ο εγκέφαλος αλλάζει πριν από το σώμα. Οι συμμετέχοντες διατηρούσαν το ίδιο βάρος, αλλά όταν κοιτάξαμε τον εγκέφαλό τους, είδαμε ότι έμοιαζε πολύ περισσότερο με εκείνον ατόμων που είχαν παχυσαρκία ή ήταν υπέρβαρα για κάποια χρόνια», υπογραμμίζει η Kullmann. Ακόμη πιο ενδιαφέρον: μία εβδομάδα μετά την επιστροφή στη συνήθη διατροφή, ορισμένοι δείκτες γνωστικής ανταπόκρισης παρέμεναν μειωμένοι σε σχέση με την αρχική κατάσταση.
Η συνολική εικόνα είναι καθησυχαστική για μια μεμονωμένη γιορτινή υπερβολή, ιδίως όταν πρόκειται για ένα γεύμα και όχι για πολύωρη κατανάλωση με συνεχές τσιμπολόγημα και αλκοόλ. Εκεί όπου αρχίζουν να συσσωρεύονται οι επιβαρύνσεις είναι στη διάρκεια, δηλαδή όταν περνάμε ημέρες με επαναλαμβανόμενη υπερκατανάλωση, ειδικά σε τρόφιμα υψηλά σε ζάχαρη και κορεσμένα λιπαρά.
«Η μελέτη μας δείχνει ότι μια μεμονωμένη υπερβολή δεν είναι τόσο βλαβερή όσο θα περίμενε κανείς, οπότε απολαύστε το χριστουγεννιάτικο δείπνο σας», λέει ο Hengist, με την υποσημείωση ότι «η συνέχεια» είναι αυτή που καθορίζει την ενδεχόμενη επιβάρυνση.
ΠΗΓΗ: ygeiamou.gr
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι έρευνες της Αστυνομίας αναφορικά με τη φονική πυρκαγιά που ξέσπασε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων σε αποθηκευτικό χώρο στην οροφή κτηρίου επί της Οδού Ευαγόρου, στην Παλιά Λευκωσία, όπου εντοπίστηκε απανθρακωμένη σορός.
