Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε τη Δευτέρα ότι η πείνα στη Γάζα έχει φτάσει σε «επίπεδα συναγερμού», με το ένα τρίτο του πληθυσμού, που ανέρχεται σε λίγο πάνω από 2 εκατομμύρια ανθρώπους, να περνάει αυτή τη στιγμή πολλές ημέρες χωρίς φαγητό.
Την Τρίτη, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χαρακτήρισε τη Γάζα «φρικιαστικό σκηνικό» καταστροφής και λιμού, που χαρακτηρίζεται από «ένα επίπεδο θανάτου και καταστροφής χωρίς προηγούμενο τα τελευταία χρόνια».
Η Ιορδανία δήλωσε ότι συνεργάστηκε με τα ΗΑΕ και έριξε 25 τόνους βοήθειας στη Γάζα την Κυριακή, αφού το Ισραήλ ξεκίνησε αυτό που χαρακτήρισε «τακτική παύση» στις μάχες. Το Ισραήλ είχε δηλώσει ότι θα σταματούσε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις για 10 ώρες την ημέρα σε τμήματα της Γάζας και θα επέτρεπε διαδρόμους βοήθειας για τις φάλαγγες του ΟΗΕ, για να «αντικρούσει τον ψευδή ισχυρισμό περί σκόπιμης λιμοκτονίας». Η Χαμάς την κατηγόρησε ότι «βελτιώνει την εικόνα της».
Ο επικεφαλής της βοήθειας του ΟΗΕ, Τομ Φλέτσερ, επιβεβαίωσε την Κυριακή ότι ορισμένοι περιορισμοί μετακίνησης φαίνεται να έχουν χαλαρώσει από το Ισραήλ.
Παρ'ολα αυτά το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων του ΟΗΕ δήλωσε ότι το ένα τρίτο του πληθυσμού των δύο εκατομμυρίων της Γάζας δεν τρώει για αρκετές ημέρες κάθε φορά και ότι κάθε ένας στους τέσσερις «υπομένει συνθήκες που μοιάζουν με λιμό». Περισσότεροι από 100 άνθρωποι πέθαναν από υποσιτισμό τις τελευταίες ημέρες, δήλωσε το υπουργείο υγείας της Χαμάς.
Γιατί λοιπόν η κρίση στη Γάζα δεν χαρακτηρίζεται ακόμη λιμός; Και ποιες είναι οι αρχές που έχουν την εξουσία να λάβουν αυτή την απόφαση; Ακολουθούν πέντε συμπεράσματα από συνεντεύξεις του NPR με ειδικούς και αναλυτές που παρακολουθούν τις κρίσεις πείνας σε όλο τον κόσμο.
Το σύστημα στο οποίο βασίζεται ο κόσμος για την παρακολούθηση των επισιτιστικών έκτακτων αναγκών ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, δήλωσε ο Τιμ Χόφιν, νυν αναπληρωτής επικεφαλής στο Δίκτυο Συστημάτων Έγκαιρης Προειδοποίησης για τον Λιμό (FEWS NET). Σε απάντηση στους λιμούς στην Ανατολική και Δυτική Αφρική, αξιωματούχοι βοήθειας των ΗΠΑ συνειδητοποίησαν την ανάγκη για έναν τρόπο παρακολούθησης της παγκόσμιας πείνας. Ο στόχος, είπε ο Χόφιν, ήταν να παρέχεται «ανεξάρτητη, έγκαιρη και βασισμένη σε στοιχεία ανάλυση» για να βοηθήσει τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να αποτρέψουν μελλοντικούς λιμούς.
H αφορμή για την ίδρυση του FEWS NET, ενός προγράμματος συναγερμού για λιμό που χρηματοδοτήθηκε από τις ΗΠΑ ήταν ο λιμός στην Αιθιοπία στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Αυτό οδήγησε το 1985 στην ίδρυση του FEWS NET από την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) για τη σύναψη συμβάσεων με εμπειρογνώμονες με στόχο τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων για τις περιοχές που βρίσκονται σε κίνδυνο σε μηνιαία βάση. Ωστόσο, δεν υπήρχε καθολικό πρότυπο για τον καθορισμό της σοβαρότητας των κρίσεων πείνας, γεγονός που δυσκόλευε τον συντονισμό μεταξύ των δωρητών και των ομάδων βοήθειας.
Διανομή τροφίμων σε καταυλισμό στην Αιθιοπία τη δεκαετία του '80
Όπως το έθεσε ο πρώην εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, Στιβ Ταραβέλα, «Υπάρχει σοβαρή ανάγκη η κοινότητα βοήθειας να κατανοήσει τα επίπεδα πείνας με επιστημονικό, έγκυρο τρόπο... Χρειαζόμασταν κάτι αξιόπιστο και έγκυρο που όλοι όσοι εργάζονται σε αυτά τα ζητήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως βάση».
Έτσι, το 2004, κατά τη διάρκεια μιας επισιτιστικής έκτακτης ανάγκης στη Σομαλία, το FEWS NET και διεθνείς εταίροι ανέπτυξαν την πρωτοβουλία «Ολοκληρωμένη Ταξινόμηση Φάσεων Επισιτιστικής Ασφάλειας» - ή IPC. «Είναι μία μπουκιά ανθρωπιστικής ορολογίας», είπε ο Tαραβέλα, «αλλά είναι βασικά ο έγκυρος, σεβαστός, επιστημονικός μηχανισμός για τη μέτρηση των επιπέδων πείνας σε διαφορετικές περιοχές».
Το IPC συντονίζεται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών στη Ρώμη, αλλά συγκεντρώνει ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων για να αναλύσουν κάθε κρίση ξεχωριστά. «Οι δωρητές ήθελαν μια ενιαία εκτίμηση των αναγκών», είπε ο Χόφιν. «Και το IPC ανταποκρίθηκε σε αυτή την επιθυμία για συναίνεση».
Πρέπει να πληρούνται πολλαπλές προϋποθέσεις πριν μια τοποθεσία θεωρηθεί τεχνικά σε «πείνα». Το IPC κατηγοριοποιεί την πείνα σε μια κλίμακα πέντε φάσεων. Το FEWS NET, το οποίο παρακολουθεί τα θερμά σημεία της πείνας μηνιαίως, χρησιμοποιεί επίσης αυτό το σύστημα.
Η πρώτη φάση σημαίνει ότι οι συνθήκες είναι φυσιολογικές. Στη δεύτερη φάση, οι κοινότητες «δοκιμάζονται» - εξακολουθούν να τρώνε αρκετά, αλλά πολλά νοικοκυριά αγωνίζονται να αντέξουν οικονομικά άλλα βασικά είδη. Στην τρίτη φάση υπάρχει «κρίση» — «εκεί είναι που αρχίζουμε να αγχωνόμαστε», είπε ο Ταραβέλα. Οι άνθρωποι αρχίζουν να δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν αρκετή τροφή. «Μπορεί να μην τρώνε τόσο συχνά». Πολλοί στρέφονται σε βραχυπρόθεσμες στρατηγικές αντιμετώπισης που υπονομεύουν τη μακροπρόθεσμη επιβίωση, όπως η πώληση ζώων.
Στην τέταρτη φάση — «έκτακτη ανάγκη» — οι δυσκολίες βαθαίνουν. Τα κενά σε τρόφιμα μεγαλώνουν και οι άνθρωποι καταφεύγουν σε «πραγματικά ακραίες μορφές αντιμετώπισης», είπε ο Χόφιν. Αυτό μπορεί να σημαίνει ρευστοποίηση σχεδόν όλων των περιουσιακών στοιχείων ή κατανάλωση σπόρων που χρειάζονται για μελλοντική φύτευση. Τα ποσοστά οξέος υποσιτισμού και υπερβολικών θανάτων αυξάνονται.
Μόνο στην πέμπτη φάση μια τοποθεσία θεωρείται ότι βρίσκεται σε «πείνα». Πρέπει να πληρούνται τρία κριτήρια: τουλάχιστον το 20% των νοικοκυριών αντιμετωπίζουν «καταστροφή», που σημαίνει, όπως εξήγησε ο Χόφιν, «μια ακραία έλλειψη τροφίμων που... οδηγεί σε οξύ υποσιτισμό και θνησιμότητα». Δεύτερον, τουλάχιστον το 30% των παιδιών κάτω των πέντε ετών υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό ή απίσχνανση.
Τρίτον, τουλάχιστον δύο στους 10.000 ενήλικες πεθαίνουν κάθε μέρα από αιτίες που δεν οφείλονται σε τραύμα. Όπως σημείωσε ο Χόφιν, η πείνα συχνά σκοτώνει όχι μόνο μέσω της πείνας, αλλά και αποδυναμώνοντας το ανοσοποιητικό σύστημα σε σημείο που οι άνθρωποι δεν μπορούν να καταπολεμήσουν τις ασθένειες.
Το FEWS NET τοποθετεί τη Γάζα στην τέταρτη φάση. Από τον Μάιο του 2025, η IPC εκτιμά ότι 925.000 κάτοικοι της Γάζας (44%) βιώνουν ήδη «έκτακτη ανάγκη» οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας — κοντά στο όριο της λιμοκτονίας. Άλλοι 244.000 (12%) βρίσκονται σε «καταστροφή» ή βιώνουν λιμό. Το FEWS NET δεν έχει επιχειρησιακή παρουσία στη Γάζα, γεγονός που δημιουργεί πιθανές προκλήσεις στην παρακολούθηση της οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας, αλλά αναφέρει ότι οι μέθοδοι ανάλυσής του παραμένουν συνεπείς με τις τυπικές πρακτικές του σε ολόκληρο το έργο.
«Σε ζώνες συγκρούσεων, η συλλογή αξιόπιστων δεδομένων, ιδίως σχετικά με τη θνησιμότητα που δεν οφείλεται σε τραύμα, συχνά αποδεικνύεται δύσκολη», δήλωσε στο NPR ο Jean-Martin Bauer, διευθυντής του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων για την επισιτιστική ασφάλεια και την υπηρεσία ανάλυσης διατροφής. «Αυτό σημαίνει ότι η έλλειψη δεδομένων μπορεί να εμποδίσει την επίσημη ταξινόμηση του λιμού. Μέχρι να κηρυχθεί λιμός, οι άνθρωποι ήδη πεθαίνουν».
Ορισμένες περιοχές στο Σουδάν έχουν κηρυχθεί ότι αντιμετωπίζουν συνθήκες λιμού από το 2024. Τμήματα του Νότιου Σουδάν κηρύχθηκαν σε κατάσταση λιμού το 2020 και το 2017.
Υπάρχει ακόμη υψηλότερος πήχης για την πραγματική κήρυξη λιμού. Ακόμα κι αν το FEWS NET ή η IPC διαπιστώσουν ότι μια τοποθεσία πληροί και τα τρία κριτήρια λιμού, δεν μπορούν να τον κηρύξουν μόνοι τους. Τα ευρήματά τους πρέπει να εξεταστούν και να εγκριθούν από μια επιτροπή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων που συγκαλείται από την IPC. Στην περίπτωση της Γάζας, η επιτροπή εξέτασε και ενέκρινε παρόμοιες εκθέσεις και από τους δύο οργανισμούς.
Ωστόσο, ούτε το FEWS NET ούτε η IPC κάνουν την επίσημη δήλωση. «Εξαρτάται από τους κυβερνητικούς θεσμούς, την ανώτερη ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών και άλλους υψηλού επιπέδου εκπροσώπους να κηρύξουν λιμό», δήλωσε ο Χόφιν
Επειδή πρέπει να πληρούνται και τα τρία κριτήρια για να ενεργοποιηθεί ο χαρακτηρισμός λιμού, πολλοί άνθρωποι μπορεί να λιμοκτονούν πολύ πριν επιτευχθεί η πέμπτη φάση.
«Μέχρι να παραβιαστούν τα όρια του λιμού, θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν άνθρωποι που πεθαίνουν από πείνα ή θνησιμότητα που σχετίζεται με την πείνα», εξήγησε ο Χόφιν. «Έτσι, στη Γάζα θα περίμενε κανείς να υπάρχει θνησιμότητα. Και όσο περισσότερο διαρκέσει αυτό χωρίς λύση, τόσο περισσότερο μπορούμε να περιμένουμε να συμβεί αυτό το είδος θνησιμότητας».
Οι Χόφιν και Ταραβέλα τόνισαν ότι οι προειδοποιήσεις στις εκθέσεις των οργανώσεών τους είναι κρίσιμες. Τόσο το FEWS NET όσο και το IPC αναφέρουν ότι ο λιμός στη Γάζα μπορεί να μετριαστεί εάν σταματήσουν οι εχθροπραξίες και δοθεί πλήρης πρόσβαση στους εργαζόμενους στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αυτός είναι ο στόχος του συστήματος ταξινόμησης του λιμού: να ειδοποιήσει τον κόσμο πριν είναι πολύ αργά. Ενώ οι χαρακτηρισμοί υψηλότερης φάσης δεν επιβάλλουν δράση, αποτελούν ισχυρά εργαλεία για την κινητοποίηση μιας αντίδρασης, είπε ο Tαραβέλα «Ενημερώνει τον κόσμο».
Ανέφερε τον επικεφαλής οικονομολόγο του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων Aρίφ Χουσείν: «Πριν από αρκετά χρόνια, όταν [οι λιμοί] συνέβαιναν σε ορισμένα μέρη, μπορούσες να πεις: "Λυπάμαι. Δεν ήξερα". Σήμερα βλέπουμε κρίσεις σε πραγματικό χρόνο. Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν γνωρίζαμε».
Σήμερα, ενώ η κρίση λιμού στη Γάζα καλύπτεται επαρκώς από τα μέσα ενημέρωσης, οι πολιτικές επιπτώσεις μιας επίσημης κήρυξης λιμού συζητούνται λιγότερο συχνά. Ένας τέτοιος χαρακτηρισμός έχει βαρύτητα, αυξάνοντας την πίεση στις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς να αυξήσουν την παροχή βοήθειας και στο Ισραήλ να επιτρέψει την πλήρη πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια. Θα μπορούσε επίσης να επιφέρει διπλωματικές επιπτώσεις
Το Ισραήλ ξεκίνησε πόλεμο στη Γάζα σε απάντηση στην επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023. Περίπου 1.200 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 251 άλλοι κρατήθηκαν ως όμηροι. Έκτοτε περισσότεροι από 59.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη Γάζα, σύμφωνα με το υπουργείο που διοικείται από τη Χαμάς.
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Στο Υπουργικό Συμβούλιο αυτή την Τετάρτη αναμένεται να κατατεθούν οι προτάσεις των αρμόδιων Υπουργείων σε σχέση με τις αποζημιώσεις όσων έχουν επηρεαστεί από τις καταστροφικές πυρκαγιές στην επαρχία Λεμεσού.
