Γιατί μια τραυματική εμπειρία δεν μας σημαδεύει όλους το ίδιο – Η ανατομία ενός τραύματος

Το τραύμα δεν είναι πάντα αυτό που νομίζουμε

Η ψυχοθεραπεύτρια Antonieta Contreras δίνει, μέσα από άρθρο της στο Psychology Today, έναν σύγχρονο και ουσιαστικό ορισμό: τραύμα είναι η μακροχρόνια διαταραχή της ψυχολογικής, νευροβιολογικής και κοινωνικής λειτουργίας ενός ανθρώπου, όταν το σύστημά του δεν μπορεί να επεξεργαστεί και να αποφορτίσει αυτό που έζησε. Και εδώ έρχονται οι λέξεις – κλειδιά: ανεπεξέργαστο και αντιληπτό. Δεν έχει τόση σημασία τι συνέβη. Σημασία έχει πώς το ερμηνεύσατε και αν το νιώσατε ως απειλή ή ήττα.

Πώς ένα «απλό» γεγονός μπορεί να γίνει τραυματικό

Φανταστείτε ένα παιδί έξι ετών να βλέπει τη μητέρα του να σωριάζεται στο πάτωμα από εξάντληση. Ένας ενήλικας θα καταλάβει πως πιθανότατα χρειάζεται απλώς ξεκούραση. Όμως το παιδί μπορεί να το βιώσει ως εγκατάλειψη ή θάνατο. Δεν έχει τα «εργαλεία» να εξηγήσει τι συμβαίνει. Και ο εγκέφαλός του τού στέλνει ένα και μόνο σήμα: κίνδυνος.

Εναλλακτικά, φανταστείτε έναν διευθυντή που χάνει τη δουλειά του. Αν η ταυτότητά του ήταν δεμένη αποκλειστικά με την επαγγελματική του επιτυχία, η απόλυση μπορεί να μεταφραστεί σε κοινωνικό θάνατο: απόρριψη, ντροπή, απογοήτευση. Ίσως όχι αντικειμενικά απειλητικό, αλλά υπαρξιακά δυσβάσταχτο.

Δεν φταίτε εσείς, αλλά το νευρικό σας σύστημα

Αυτό που κάνει ένα γεγονός τραυματικό είναι η υποκειμενική αίσθηση της ανημποριάς και η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Το σώμα και ο νους σας μπαίνουν σε συναγερμό: πανικός, πάγωμα, συναισθηματική αποσύνδεση. Δεν πρόκειται για υπερβολή ή αδυναμία, αλλά για έναν μηχανισμό προστασίας που ενεργοποιείται όταν δεν βρίσκουμε τρόπο να νιώσουμε ασφαλείς. Όπως σημειώνει η Δρ. Contreras, δεν πληγώνονται όλοι όσοι ζουν ένα τρομακτικό γεγονός. Οι διασώστες, για παράδειγμα, συχνά διατηρούν την ψυχραιμία τους ακόμα και σε ακραίες συνθήκες. Η εκπαίδευσή τους, η στήριξη της ομάδας τους και το αίσθημα ότι έχουν ρόλο και σκοπό τούς προσφέρουν ένα προστατευτικό «δίχτυ» απέναντι στο τραύμα.

Οι 3 κρίσιμοι παράγοντες που κρίνουν την ψυχολογική μας αντίδραση

Έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν τρεις βασικές μεταβλητές που επηρεάζουν το αν ένα βίωμα θα μας αφήσει τραυματισμένους:

1. Ένταση/Υπερφόρτωση: Ήταν η εμπειρία τόσο έντονη που ξεπέρασε τις αντοχές σας;
2. Αίσθηση ελέγχου: Είχατε την παραμικρή αίσθηση ότι μπορείτε να επηρεάσετε την κατάσταση;
3. Νόημα: Πως ερμηνεύσατε αυτό που συνέβη; Ήταν ένα προσωρινό εμπόδιο ή κάτι που επιβεβαίωσε πως «η ζωή είναι άδικη»;

Η ίδια εμπειρία, π.χ. ένα διαζύγιο, μπορεί να βιωθεί ως τέλος ή ως ευκαιρία. Το νόημα που δίνουμε στα γεγονότα διαμορφώνει σε βάθος το πώς θα τα επεξεργαστεί το σώμα και ο εγκέφαλός μας.

Η δύναμη της ελπίδας

Το πιο ισχυρό αντίδοτο απέναντι στην τραυματική εμπειρία είναι η παρουσία ελπίδας. Όσο μέσα μας διατηρείται, έστω αμυδρά, η πεποίθηση πως μπορούμε να τα καταφέρουμε ή πως η δυσκολία αυτή δεν θα κρατήσει για πάντα, το νευρικό μας σύστημα αποκρίνεται διαφορετικά. Κινείται σε πιο ήπιους ρυθμούς, με λιγότερη ένταση και περισσότερη ψυχραιμία. Η απώλεια της ελπίδας, αντίθετα, είναι το σημείο που ο εγκέφαλος μας περνάει σε μόνιμο συναγερμό. Κι εκεί είναι που χρειαζόμαστε στήριξη: ψυχολογική, κοινωνική, αλλά και εσωτερική.

Αν το τραύμα χτίζεται μέσα μας, τότε μπορεί και να γιατρευτεί

Το πιο αισιόδοξο μήνυμα; Αν το τραύμα δεν προκαλείται αυστηρά από το ίδιο το γεγονός, αλλά από το πώς το βιώσαμε, τότε υπάρχει και ελπίδα αποκατάστασης. Μπορούμε να μάθουμε να ερμηνεύουμε αλλιώς, να αποκτούμε εργαλεία, να επαναφέρουμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στους άλλους. Όπως σημειώνει η Δρ. Contreras, το νευρικό μας σύστημα είναι σοφό. Δεν είναι δυσλειτουργικό, είναι εκπαιδευμένο να προστατεύει. Ακόμη κι αν «κολλήσει» σε παλιούς φόβους, μπορεί να μάθει ξανά. Και τότε η αποκατάσταση είναι όχι μόνο πιθανή, αλλά φυσική.

ΠΗΓΗ: ygeiamou.gr