Μπορεί να φαίνεται μη εκλεπτυσμένο σε πολλούς και σίγουρα όταν πηγαίνουμε σε ένα καλό εστιατόριο, η κίνηση αυτή φαντάζει απαγορευτική και αντίθετη με τους καλούς τρόπους. Ωστόσο, σε όλο τον κόσμο και σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν υιοθετήσει το φαγητό με τα χέρια, όχι μόνο ως αναγκαιότητα, αλλά και ως μια πολιτιστική, αισθητηριακή ή ακόμη και πνευματική εμπειρία. Από τα γεύματα thali της Ινδίας, έως τα πιάτα injera της Αιθιοπίας, το να τρώμε με τα χέρια είναι μια διαδικασία που ξεπερνάει την παράδοση: είναι ένας τρόπος ουσιαστικής και σκόπιμης σύνδεσης με το φαγητό.
Η πρακτική του φαγητού με τα χέρια είναι βαθιά ριζωμένη στις παραδόσεις πολλών πολιτισμών. Στη Νότια Ασία, τη Μέση Ανατολή, σε μέρη της Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας, το φαγητό με το δεξί χέρι θεωρείται από παλιά ο πιο σεβαστός και σωστός τρόπος κατανάλωσης τροφής. Στις ινδουιστικές και ισλαμικές παραδόσεις, για παράδειγμα, η πράξη αυτή συνδέεται συχνά με θρησκευτικές και φιλοσοφικές ιδέες σχετικά με την αγνότητα, την πρόθεση και την ευγνωμοσύνη.
Στην Ινδία, η Αγιουρβέδα, το αρχαίο σύστημα ολιστικής ιατρικής, αναγνωρίζει το χέρι ως προέκταση των πέντε στοιχείων: γη, νερό, φωτιά, αέρας και αιθέρας. Πιστεύεται πιο συγκεκριμένα, ότι το να φέρνεις το φαγητό στο στόμα με τα δάχτυλα διεγείρει την πέψη, καθώς ενεργοποιεί τις αισθήσεις και “φέρει” αυτά τα στοιχεία. Παρομοίως, σε πολλές μουσουλμανικές κοινότητες, λέγεται ότι ο Προφήτης Μωάμεθ έτρωγε με τα χέρια του, χρησιμοποιώντας κυρίως τρία δάχτυλα, μια πρακτική που ακολουθείται ακόμη και σήμερα από πολλούς ευσεβείς μουσουλμάνους.
Στην Αιθιοπία, το φαγητό τρώγεται συνήθως από κοινού από ένα μεγάλο κοινό πιάτο χρησιμοποιώντας injera, ένα ξινό, σπογγώδες ψωμί από αλεύρι τεφ. Το ψωμί χρησιμεύει τόσο ως σκεύος όσο και ως μέρος του γεύματος. Αυτός ο τρόπος φαγητού τονίζει την ενότητα, το μοίρασμα και την απτική σύνδεση με το φαγητό, που συχνά χάνεται στη δυτική παράδοση του εξατομικευμένου φαγητού με σκεύη.
Ακόμη και στη Δύση, υπάρχουν υπολείμματα αυτής της πρακτικής προσέγγισης: σκεφτείτε την καθολικά αποδεκτή χρήση των χεριών για να φάμε σουβλάκι, πίτσα, σάντουιτς ή τάκος. Ωστόσο, πολιτισμικά, εξακολουθεί να υπάρχει η τάση να χαρακτηρίζεται το φαγητό με τα χέρια ως «απολίτιστο» ή μη πρέπον, ακόμη και αν η επιστήμη υποστηρίζει όλο και περισσότερο τα οφέλη του.
Το φαγητό είναι μια πολυαισθητηριακή εμπειρία. Ενώ η γεύση, η όσφρηση και η όραση είναι ευρέως αναγνωρισμένες, η αφή —ιδιαίτερα η απτική εμπειρία του φαγητού πριν εισέλθει στο στόμα— συχνά παραβλέπεται. Νευροεπιστημονικές έρευνες υποδηλώνουν ωστόσο, ότι η πράξη της αφής στο φαγητό, μπορεί να ενισχύσει την αντίληψη της γεύσης και της υφής και να αυξήσει την ικανοποίηση.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Appetite (2019) διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που τρώνε με τα χέρια τους τείνουν να είναι πιο προσεκτικοί σε ό,τι τρώνε. Οι ερευνητές πρότειναν ότι το άγγιγμα του φαγητού με τα χέρια ενεργοποιεί αισθητηριακές οδούς που συμβάλλουν σε μεγαλύτερη προσοχή και απόλαυση κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Αντίθετα, η χρήση των μαχαιροπίρουνων μπορεί να μειώσει αυτή την εμπλοκή, οδηγώντας ενδεχομένως σε υπερκατανάλωση ή μειωμένη εκτίμηση του γεύματος.
Μια άλλη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, τα ευρήματα υπογράμμισαν το ρόλο της «στοματικής απτικής αίσθησης», δηλαδή του τρόπου με τον οποίο το στόμα αισθάνεται το φαγητό. Η έναρξη αυτής της αισθητηριακής εμπειρίας από τις άκρες των δακτύλων αυξάνει την προσμονή και προετοιμάζει τον εγκέφαλο για την απόλαυση. Αυτή η εμπλοκή πριν από την κατανάλωση — η αίσθηση της υφής, της θερμότητας ή του βάρους του φαγητού — μπορεί να ενισχύσει τη γευστική εμπειρία και ακόμη και να επηρεάσει την αντίληψη της γεύσης.
Φυσικά, μία από τις πιο συχνές αντιρρήσεις για το φαγητό με τα χέρια είναι η υγιεινή. Και είναι μια βάσιμη ανησυχία — τα βρώμικα χέρια μπορούν να μεταδώσουν παθογόνα μικρόβια άλλωστε. Ωστόσο, σε πολιτισμούς όπου το φαγητό με τα χέρια είναι η νόρμα, το πλύσιμο των χεριών πριν και μετά τα γεύματα αποτελεί τελετουργικό και τηρείται αυστηρά. Στην πραγματικότητα, η χρήση καθαρών χεριών μπορεί να μην ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία από τη χρήση κοινών σκευών σε εστιατόρια, τα οποία συχνά έχουν βακτήρια από προηγούμενους χρήστες ή από ανεπαρκείς διαδικασίες καθαρισμού.
Επιπλέον, το δέρμα μας είναι καλυμμένο με μικροβιώματα — μικροοργανισμούς που συμβάλλουν στο ανοσοποιητικό μας σύστημα και στην υγεία του πεπτικού μας συστήματος. Ορισμένοι ερευνητές υποθέτουν ότι η πιο στενή επαφή με τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένης της επαφής με τα χέρια, μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση της μικροβιακής κοινότητας του σώματος, αν και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να επιβεβαιωθεί αυτό.
Πέρα από τη βιολογία, οι ψυχολογικές διαστάσεις του φαγητού με τα χέρια είναι εξίσου συναρπαστικές. Το να τρώμε με τα χέρια μπορεί να δημιουργήσει μια πιο δυνατή εμπειρία. Στις πρακτικές φαγητού που βασίζονται στην προσοχή, οι συμμετέχοντες συχνά ενθαρρύνονται να επιβραδύνουν, να εμπλέξουν τις αισθήσεις τους και να εξαλείψουν τους περισπασμούς — αρχές που τηρούνται φυσικά όταν κάποιος χρησιμοποιεί τα χέρια του. Τα παιδιά, για παράδειγμα, τρώνε ενστικτωδώς με τα χέρια τους καθώς εξερευνούν τις υφές και τις γεύσεις. Αυτή η φυσική εμπλοκή είναι μέρος του τρόπου με τον οποίο μαθαίνουν για τον κόσμο. Ο περιορισμός αυτής της συμπεριφοράς σε πολύ μικρή ηλικία μπορεί μερικές φορές να εμποδίσει αυτή τη φάση εξερεύνησης, οδηγώντας ορισμένους παιδοψυχολόγους να συνιστούν το φαγητό με τα χέρια υπό επίβλεψη, ως μέρος της υγιούς ανάπτυξης.
Η πρακτική αυτή ενισχύει επίσης τους κοινωνικούς δεσμούς. Τα κοινά πιάτα στις μεσανατολικές και αφρικανικές περιοχές, όπου τα άτομα χρησιμοποιούν ψωμί ή τα δάχτυλά τους για να πάρουν μπουκιές, ενθαρρύνουν τη συζήτηση και τη σύνδεση. Η κοινοτική διάσταση τέτοιων γευμάτων προάγει ένα αίσθημα ανήκειν, το οποίο μπορεί να λείπει από τον τρόπο που συνηθίζουμε να τρώμε στις δυτικές χώρες.
Το να τρώμε με τα χέρια μας μοιάζει σαν να επιστρέφουμε σε έναν προγονικό τρόπο διατροφής, υπό ένα θετικό ωστόσο, πρίσμα. Είναι μια πρακτική που δεν έχει τις ρίζες της στη στέρηση, αλλά στον πλούτο — τον πλούτο της εμπειρίας, της παράδοσης και της σύνδεσης. Είτε πρόκειται για ένα απλό οικογενειακό γεύμα, είτε για ένα εορταστικό γλέντι, το να τρώμε με τα χέρια μας προσφέρει έναν τρόπο να συνδεθούμε περισσότερο με αυτό που μας τρέφει, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά.
Τελικά, αυτό που κερδίζουμε τρώγοντας με τα χέρια μας δεν είναι μόνο ένας νέος (ή παλιός) τρόπος να απολαμβάνουμε το φαγητό. Είναι μια βαθύτερη σύνδεση με τον πολιτισμό, την κοινότητα και την ίδια τη βασική πράξη του φαγητού. Για όσους είναι πρόθυμοι να λερώσουν λίγο τα χέρια τους, η ανταμοιβή μπορεί να αξίζει τον κόπο.
Πηγή: protothema.gr
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Οι επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, τον Μάιο του 2026, φαίνεται πως θα διαμορφώσουν ένα νέο, πιο κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό, με ριζικές διαφοροποιήσεις από τις εκλογές του 2021.
