Η καταγγελία της μητέρας αναδεικνύει την αντίφαση που υπάρχει μεταξύ της κυπριακής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων για τα δικαιώματα του παιδιού και των γυναικών, στις οποίες η Κύπρος είναι συμβαλλόμενο μέλος.
Όπως επισημαίνεται στην επιστολή, η χώρα παραβιάζει το άρθρο 9 του Συντάγματός της, το οποίο προβλέπει ότι η ιθαγένεια θα πρέπει να καθορίζεται χωρίς διακρίσεις, καθώς και το δικαίωμα κάθε παιδιού στην ιθαγένεια σύμφωνα με τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού που έχει υπογραφεί από τη χώρα.
Όπως αναφέρει στην επιστολή της η μητέρα, υπάρχει ανάγκη αναδιάρθρωσης της νομοθεσίας ώστε να διασφαλίζεται ότι όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως καταγωγής ή φύλου, έχουν ίσα δικαιώματα. Επιπρόσθετα εξηγεί ότι είναι υποκριτικό η Κυπριακή Δημοκρατία να ζητά από το παιδί να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία μόλις ενηλικιωθεί, ενώ του στερεί το δικαίωμα στην ιθαγένεια από την πρώτη στιγμή της ζωής του. Ζητά επίσης άμεσες ενέργειες για την έναρξη διαδικασιών χορήγησης ιθαγένειας στο παιδί της και προειδοποιει με νομικές ενέργειες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο αν δεν υπάρξει θετική ανταπόκριση εντός 30 ημερών.
Ποιος θεωρείται Ανιθαγενής;
Ανιθαγενής είναι κάποιος που δεν χαίρει της υπηκοότητας κανενός κράτους.
Αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο είναι εγκλωβισμένοι σε αυτό το νομικό κενό, στερούμενοι της πρόσβασης σε εθνικά ή διεθνή πλαίσια προστασίας ή στερούμενοι κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στην υγεία ή το δικαίωμα στην παιδεία.
Διεθνείς συμβάσεις για την ανιθαγένεια υιοθετήθηκαν το 1954 (Σύμβαση για το Καθεστώς των Ανιθαγενών) και το 1961 (Σύμβαση για την εξάλειψη της Ανιθαγένειας).
Το μεταναστευτικό και το πολιτικό πρόβλημα της Κύπρου
Στην Κύπρο, το θέμα των ανιθαγενών παιδιών, συνιστά ένα υπαρκτό πρόβλημα, το οποίο απαιτεί περαιτέρω έρευνα και συντονισμένη προσπάθεια όλων των Αρχών.
Η μετανάστευση και η προσφυγοποίηση εκατομμυρίων ανθρώπων, σήμερα, λόγω και της σοβαρής κρίσης που έχουν δημιουργήσει οι πόλεμοι και οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημιουργούν ακόμη περισσότερο τις προϋποθέσεις και εκκολάπτουν καταστάσεις ανιθαγένειας πολλών παιδιών.
Το θέμα της απόδοσης ιθαγένειας, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου, καθώς σχετίζεται με θέματα κυριαρχίας και υπηκοότητας, αλλά και με πολιτικές και κοινωνικές αντιλήψεις, όσον αφορά τη έννοια της εθνικής υπαγωγής. Για αυτό και η Κυπριακή πολιτεία, για λόγους που σχετίζονται με το πολιτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα, επιδεικνύει μια αυξημένη επιφυλακτικότητα όσον αφορά τα θέματα αυτά.
Επίτροπος Δικαιώματων των Παιδιών: Ένα Επείγον Ζήτημα για την Κύπρο
Σε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Δέσπω Μιχαηλίδου, παρουσίασε ένα λεπτομερές υπόμνημα που εξέθεσε τα προβλήματα που δημιουργούνται εξαιτίας της έλλειψης ιθαγένειας σε παιδιά που ζουν στην κυπριακή επικράτεια.
Στο επίκεντρο της ομιλίας της βρέθηκε το Άρθρο 7 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το οποίο αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε παιδιού στην ιθαγένεια από τη γέννηση. Η Επίτροπος τόνισε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υπογράψει αυτή τη σύμβαση και, ως εκ τούτου, έχει την υποχρέωση να τηρεί τις διατάξεις της στο εσωτερικό της δίκαιο.
Καθυστερήσεις στην Εξέταση Αιτήσεων - Παιδί έγινε 16χρονων και ακόμα δεν έχει ιθαγένεια
Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αναδείχθηκαν είναι οι εξαιρετικά μεγάλες καθυστερήσεις στην εξέταση αιτήσεων για ιθαγένεια. Η Επίτροπος αναφέρθηκε σε περιπτώσεις όπου τα παιδιά περιμένουν μέχρι και 16 χρόνια για να δουν τις αιτήσεις τους να εξετάζονται. Απόδειξη της καθυστέρησης αυτής είναι και η περίπτωση ενός παιδιού που, το 2024, είχε υποβάλει αίτηση το 2008 και, ενώ είναι πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας σύμφωνα με το νόμο, παραμένει στην αναμονή. Αυτές οι καθυστερήσεις ενδέχεται να επηρεάσουν άμεσα την ποιότητα ζωής αυτών των παιδιών, που στερούνται βασικών δικαιωμάτων λόγω της αβέβαιης νομικής τους κατάστασης.
Οπως αναφέρει στο Υπόμνημα η Επίτροπος «Διαμέσου επιστολής του Υπουργού Εσωτερικών έχω ενημερωθεί ότι, από το 2007 που εφαρμόζονται τα κριτήρια έχουν εγκριθεί συνολικά 1923 αιτήματα μέσω 36 υποβληθέντων προτάσεων στο Υπουργικό Συμβούλιο. Σημειώνω ωστόσο, ότι εκκρεμούν 774 αιτήσεις παιδιών που εμπίπτουν στα κριτήρια και 2928 αιτήσεις παιδιών που δεν εμπίπτουν στα κριτήρια που έθεσε το Υπουργικό Συμβούλιο. Η καθυστέρηση οφείλεται στον τρόπο διαχείρισης των αιτήσεων παιδιών, όπου το θέμα της παραχώρησης κυπριακής υπηκοότητας σε παιδιά είχε παγοποιηθεί για αρκετά χρόνια. Κατά την προσωπική συνάντηση με τον Υπουργό Εσωτερικών στις 22/11/2024, έχω ενημερωθεί από τον ίδιο ότι η διαδικασία έχει επανεκκινήσει και ότι όλες οι αιτήσεις (774 συνολικά) οι οποίες εμπίπτουν στα κριτήρια θα προωθηθούν στο εγγύς μέλλον στο Υπουργικό για διεκπεραίωση»
Διοικητικές Πρακτικές και Διακρίσεις
Η δημόσια διοίκηση επισημάνθηκε ως σημείο προβληματισμού, ειδικά σχετικά με τη διαδικασία επίλυσης των αιτήσεων που δε συμμορφώνονται με τα κριτήρια του Υπουργικού Συμβουλίου. Όπως εξήγησε η Δέσπω Μιχαηλίδου, η πρακτική αποστολής επιστολών ενημέρωσης από την αρμόδια αρχή, με αποτέλεσμα τα παιδιά να τοποθετούνται σε λίστες αναμονής, συνεπάγεται ότι δεν μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους.
Η Επιτροπή άκουσε τη δέσμευση της Επιτρόπου να διερευνήσει τις περιπτώσεις παιδιών που πλήττονται, σημαντικό κομμάτι του οποίου είναι εκείνα που έχουν γονείς οι οποίοι είναι πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο. Οι γονείς αυτοί συχνά δεν μπορούν να διασφαλίσουν την υπηκοότητα για τα παιδιά τους λόγω των νομικών περιορισμών που σχετίζονται με την κατάσταση παραμονής τους.
Ανάγκη για Νομοθετικές Μεταρρυθμίσεις
Η Επίτροπος Μιχαηλίδου κάλεσε την επιτροπή να επανεξετάσει τη νομοθεσία σχετικά με την ιθαγένεια για να διασφαλιστεί ότι θα περιλαμβάνει και τις ευάλωτες ομάδες, όπως τα παιδιά των γονέων με καθεστώς διεθνούς προστασίας. Η παραμονή χωρίς ιθαγένεια αυτών των παιδιών δεν είναι μόνο νομικό αλλά και ηθικό ζήτημα, καθώς αγγίζει την προσωπική τους ταυτότητα και την κοινωνική τους ένταξη.
Η Επίτροπος τόνισε ότι οι διακρίσεις στο νόμο δεν μπορούν να συνάδουν με το πνεύμα των διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει η χώρα, όπως η Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για τους πρόσφυγες, που προβλέπει ότι οι πρόσφυγες δεν θα πρέπει να τιμωρούνται για την παράνομη είσοδο τους στη χώρα υποδοχής.
Πολιτικές Διαστάσεις και Κοινωνικές Συνθήκες
Η συζήτηση στην Επιτροπή προχώρησε και σε πιο ευαίσθητα θέματα, όπως η παραχώρηση ιθαγένειας σε παιδιά των οποίων οι γονείς είναι Τουρκοκύπριοι ή Τούρκοι υπήκοοι, θέμα που φέρει πολιτικές προεκτάσεις. Ωστόσο, όπως επεσήμανε η Επίτροπος, οι κοινωνικές συνθήκες που έχουν μεσολαβήσει με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων απαιτούν μια νέα προσέγγιση που να εξισορροπεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτική κατάσταση.
Ομάδες παιδιών που δεν μπορούν να αποκτήσουν Κυπριακή Υπηκοότητα
Η κυπριακή νομοθεσία παρέχει συγκεκριμένα κριτήρια για την απόκτηση υπηκοότητας, αλλά την ίδια στιγμή αφήνει πολλούς ανήλικους στην αβεβαιότητα όσον αφορά την ιθαγένειά τους. Αυτή η κατάσταση προκαλεί σοβαρές ανησυχίες, καθώς εκατοντάδες παιδιά που ζουν στην Κύπρο παραμένουν ανιθαγενή, αντιμετωπίζοντας έτσι περιορισμούς και αβεβαιότητες σε πολλούς τομείς της ζωής τους.
- Γονείς με Καθεστώς Διεθνούς Προστασίας
Ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα αφορά τα παιδιά των γονέων που έχουν καθεστώς διεθνούς προστασίας. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, αυτά τα παιδιά δεν δικαιούνται να αποκτήσουν κυπριακή υπηκοότητα εάν ο γονέας τους εισήλθε παράνομα στη χώρα. Αυτή η διάταξη έρχεται σε αντίθεση με τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951, η οποία αναγνωρίζει ότι οι παράνομες είσοδοι μπορεί συχνά να είναι αποτέλεσμα καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπως πόλεμοι ή διώξεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να επανεξετάσει τη διαδικασία αξιολόγησης αιτήσεων υπηκοότητας για να περιλάβει αυτή την ευάλωτη ομάδα παιδιών.
- Γονείς Κυπριοι και Γονείς Αιτητές Ασύλου
Άλλη μια κατηγορία που χρήζει προσοχής είναι τα παιδιά των Κύπριων γονέων που έχουν βρεθεί σε κατάσταση μονογονεϊκής οικογένειας λόγω της απόρριψης της αίτησης ασύλου του δεύτερου γονέα. Αυτή η κατάσταση τους αφήνει χωρίς ιθαγένεια, δημιουργώντας ερωτήματα για τα δικαιώματα και την ευημερία τους εντός της κοινωνίας.
- Περιπτώσεις Γονέων με Παράνομη Είσοδο
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις όπου ένας από τους γονείς έχει εισέλθει παράνομα στην Κύπρο και, με την πάροδο του χρόνου, έχει εκδώσει άδεια διαμονής και εργασίας. Παρ’ όλα αυτά, τα παιδιά που γεννιούνται από αυτούς τους γονείς δεν μπορούν να αποκτήσουν την κυπριακή υπηκοότητα, διότι η προηγούμενη παράνομη είσοδος του γονέα αναγνωρίζεται ως κριτήριο απόρριψης. Αυτό αφήνει πολλές οικογένειες σε μια θλιβερή κατάσταση, χωρίς σαφή προοπτική για το μέλλον τους.
- Πολιτικές Διάστασεις και Τουρκοκύπροι Γονείς
Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη με οικογένειες όπου ένας γονέας είναι Τουρκοκύπριος και ο άλλος αλλοδαπός. Η παραχώρηση υπηκοότητας σε παιδιά αυτών των γονέων είναι προσεκτικά ελεγχόμενη, καθώς η πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας ενδέχεται να προκαλέσει αντιδράσεις και να εγείρει πολιτικά ζητήματα, ιδίως σε μια εποχή που οι σχέσεις ανάμεσα στις κοινότητες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είναι λεπτές.
