1. Ενεργοποίηση του ΟΗΕ – Άφιξη Ολγκίν και νέα δυναμική
Καθοριστικής σημασίας εξέλιξη υπήρξε η ενεργότερη εμπλοκή των Ηνωμένων Εθνών, με τον Γενικό Γραμματέα να διορίζει την Μαρία Άνχελα Ολγκίν ως προσωπική απεσταλμένη, για το Κυπριακό. Η άφιξή της στο νησί στις αρχές του 2025, σηματοδότησε μια προσπάθεια «χαρτογράφησης» των θέσεων των δύο πλευρών και διερεύνησης του εδάφους για κοινά σημεία σύγκλισης.
Η Ολγκίν, πραγματοποίησε διαδοχικές επαφές με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, την τουρκοκυπριακή ηγεσία, πολιτικά κόμματα και οργανωμένα σύνολα, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη σταδιακής οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Σε δηλώσεις της, υπογράμμισε ότι «χωρίς εμπιστοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική διαδικασία» και ότι τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) μπορούν να λειτουργήσουν ως «γέφυρα», προς ουσιαστικές συνομιλίες.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε:
Στην ενεργοποίηση των τεχνικών επιτροπών,
Στη συνεργασία σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής κρίσης,
Στη διευκόλυνση της καθημερινότητας των πολιτών μέσω νέων οδοφραγμάτων.
2. Άτυπη Διευρυμένη Πενταμερής – Νέα Υόρκη, Ιούλιος 2025
Στις 16–17 Ιουλίου 2025 πραγματοποιήθηκε άτυπη διευρυμένη διάσκεψη στη Νέα Υόρκη, με τη συμμετοχή των δύο πλευρών, των τριών εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο) και του ΟΗΕ. Αν και δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος στο πολιτικό σκέλος, η συνάντηση θεωρήθηκε σημαντική για τη διατήρηση του θεσμικού πλαισίου του διαλόγου.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ έκανε λόγο για «μικρά αλλά αναγκαία βήματα», ενώ επιβεβαιώθηκε ότι τα ΜΟΕ παραμένουν το μόνο κοινά αποδεκτό πεδίο συνεργασίας.
3. Συμφωνημένα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ)
Κατά τη διάρκεια του 2025 καταγράφηκε πρόοδος-έστω αργή- σε επιμέρους ΜΟΕ, μεταξύ των οποίων:
Τεχνικές επιτροπές για περιβάλλον και την νεολαία
Κοινά περιβαλλοντικά προγράμματα
Αποκατάσταση κοιμητηρίων και πολιτιστικών μνημείων.
4. Η «Εκλογή» Τουφάν Ερχιουρμάν στα Κατεχόμενα
Καθοριστικός σταθμός του 2025 υπήρξε η «εκλογή» του Τουφάν Ερχιουρμάν στις 19 Οκτωβρίου, με ποσοστό 62,76%, απέναντι στον Ερσίν Τατάρ. Η νίκη του επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP) ερμηνεύτηκε ως σαφές μήνυμα υπέρ της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Στις πρώτες του δηλώσεις, ο Ερχιουρμάν ανέφερε ότι, «δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι και ότι «η νίκη ανήκει σε όλους τους Τουρκοκύπριους».
Παράλληλα, τόνισε ότι επιδιώκει επανέναρξη συνομιλιών από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά, σεβασμό στην πολιτική ισότητα, όπως την αντιλαμβάνεται η τουρκοκυπριακή πλευρά, αλλά και διατήρηση στενών σχέσεων με την Τουρκία.
5. Δηλώσεις και στάση Χριστοδουλίδη
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης συνεχάρη τον Ερχιουρμάν και επανέλαβε δημόσια την ετοιμότητά του για άμεση επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων, στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Παράλληλα, ξεκαθάρισε ότι η λύση δεν μπορεί να παρεκκλίνει από το ομοσπονδιακό πλαίσιο, η πολιτική ισότητα δεν ταυτίζεται με αριθμητική ισότητα και ότι η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο. Η Λευκωσία αντιμετώπισε την αλλαγή ηγεσίας στα κατεχόμενα ως ευκαιρία, αλλά όχι εγγύηση.
6. Γεωπολιτικό Πλαίσιο και Προκλήσεις
Οι εξελίξεις του 2025 εντάσσονται σε ένα σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον, με την Ανατολική Μεσόγειο, την ενέργεια και τις ευρωτουρκικές σχέσεις να επηρεάζουν άμεσα το Κυπριακό. Ο ρόλος της Τουρκίας παραμένει καθοριστικός, καθώς η στάση της απέναντι στον Ερχιουρμάν, θα καθορίσει το εύρος των κινήσεών του.
Αποτίμηση-Πολιτικές Εκτιμήσεις και Προοπτικές
Παρά τη σχετική κινητικότητα του 2025, το Κυπριακό εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια μεταβατική, αλλά ασταθή φάση, όπου η δυναμική της διαδικασίας δεν είναι ακόμη αυτοτροφοδοτούμενη. Οι εξελίξεις δημιούργησαν πολιτικό χώρο για επανεκκίνηση, όχι όμως και σαφή τροχιά προς λύση.
Η ενεργοποίηση του ΟΗΕ και η παρουσία της Μαρίας Άνχελα Ολγκίν επανέφεραν το Κυπριακό στο διεθνές προσκήνιο, χωρίς όμως να αλλάξουν τις θεμελιώδεις παραμέτρους του προβλήματος. Η στρατηγική των ΜΟΕ λειτουργεί περισσότερο ως εργαλείο διαχείρισης του αδιεξόδου, παρά ως εγγύηση μετάβασης σε συνολικές διαπραγματεύσεις. Εάν τα ΜΟΕ δεν συνδεθούν σύντομα με ένα σαφές πολιτικό ορίζοντα, υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπούν σε αυτοσκοπό, συμβάλλοντας έμμεσα στη μονιμοποίηση της υφιστάμενης κατάστασης.
Η εκλογή Τουφάν Ερχιουρμάν αποτελεί αναμφίβολα πολιτική τομή στα κατεχόμενα, καθώς αντανακλά μια κοινωνική κόπωση απέναντι στη ρητορική των «δύο κρατών» και μια επαναφορά της ομοσπονδιακής προοπτικής στον δημόσιο λόγο των Τουρκοκυπρίων. Ωστόσο, η πραγματική του δυνατότητα ελιγμών, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το κατά πόσο η Άγκυρα θα επιτρέψει πολιτική αυτονομία στην τουρκοκυπριακή ηγεσία ή αν θα συνεχίσει να λειτουργεί ως ο τελικός ρυθμιστής των εξελίξεων.
Από την πλευρά της Λευκωσίας, η στρατηγική παραμένει προσανατολισμένη στη διεθνή νομιμότητα και στη διατήρηση του ομοσπονδιακού πλαισίου, με έμφαση στον ρόλο της ΕΕ. Ωστόσο, η ελληνοκυπριακή πλευρά καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη διαφύλαξη των βασικών της θέσεων και στην ανάγκη για πολιτική ευελιξία.
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, το Κυπριακό παραμένει υποσύνολο των ευρύτερων ευρωτουρκικών και περιφερειακών ισορροπιών. Χωρίς ουσιαστική μετατόπιση της τουρκικής στρατηγικής ή ισχυρά κίνητρα από την ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα, οι πιθανότητες για αποφασιστική πρόοδο παραμένουν περιορισμένες.
Συνολικά, το 2025 δεν ήταν χρονιά λύσης, αλλά χρονιά αναστοχασμού και επανατοποθέτησης. Το αν θα αποτελέσει προοίμιο μιας νέας διαπραγματευτικής φάσης ή απλώς ένα ακόμη επεισόδιο διαχείρισης του στάτους κβο, θα εξαρτηθεί από τρεις καθοριστικούς παράγοντες:
Την πολιτική βούληση των ηγεσιών
Τη στάση της Τουρκίας
Την ικανότητα του ΟΗΕ και της ΕΕ να μετατρέψουν τη συγκυριακή κινητικότητα σε δομημένη πολιτική διαδικασία.
Η τριμερής συνεργασία και το νέο περιβάλλον
Το 2026 αναμένεται να είναι έτος εντατικοποίησης των γεωπολιτικών διεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο, με την ενέργεια, την ασφάλεια και τις συμμαχίες να διαμορφώνουν το πλαίσιο. Σε αυτό το περιβάλλον, η τριμερής συνεργασία Κύπρου–Ελλάδας–Ισραήλ αποκτά αυξημένη στρατηγική σημασία, τόσο ως άξονας σταθερότητας όσο και ως παράγοντας αποτροπής.
Η ενίσχυση της τριμερούς, ενδυναμώνει τη γεωπολιτική θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας, αναβαθμίζει τον ρόλο της στο ενεργειακό και αμυντικό πεδίο, αλλά ταυτόχρονα ενδέχεται να εντείνει την καχυποψία της Τουρκίας, η οποία μπορεί να επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει το Κυπριακό ως μοχλό πίεσης ή αντιστάθμισης.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Κυπριακό το 2026 μπορεί να κινηθεί σε τρία βασικά σενάρια:
Σενάριο 1: Ελεγχόμενη επανεκκίνηση διαλόγου
Με την υποστήριξη του ΟΗΕ και ήπια ενθάρρυνση από την ΕΕ, οι πλευρές προχωρούν σε σταδιακή μετάβαση από τα ΜΟΕ σε πολιτικές συνομιλίες, χωρίς όμως ριζικές συγκλίσεις. Πρόκειται για το πιο αισιόδοξο αλλά και πιο εύθραυστο σενάριο, που προϋποθέτει τουλάχιστον σιωπηρή ανοχή της Άγκυρας.
Σενάριο 2: Διαχείριση του status quo με γεωπολιτική ένταση
Τα ΜΟΕ συνεχίζονται αποσπασματικά, ενώ η Κύπρος εμβαθύνει τις στρατηγικές της συνεργασίες (τριμερής, ΕΕ, ΗΠΑ). Το Κυπριακό παραμένει «παγωμένο», αλλά εντάσσεται όλο και περισσότερο στη γεωπολιτική αντιπαράθεση της Ανατολικής Μεσογείου.
Σενάριο 3: Αναδίπλωση και νέα όξυνση
Σε περίπτωση επιδείνωσης των ευρωτουρκικών σχέσεων ή ενεργειακών εντάσεων, η Τουρκία ενδέχεται να επαναφέρει πιο επιθετικά τη ρητορική των «δύο κρατών», περιορίζοντας τον ρόλο Ερχιουρμάν και υπονομεύοντας τη διαδικασία.
Το 2026 ενδέχεται να αποδειχθεί έτος κρίσιμων επιλογών, όχι μόνο για το Κυπριακό αλλά και για τον ρόλο της Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εμβάθυνση της τριμερούς Κύπρου–Ελλάδας–Ισραήλ προσφέρει στρατηγικά πλεονεκτήματα, αλλά δεν υποκαθιστά την ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού. Αντιθέτως, καθιστά ακόμη πιο επιτακτική τη σύνδεση της ειρηνευτικής διαδικασίας με το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Το ερώτημα που μεταφέρεται στο 2026 δεν είναι μόνο αν υπάρχει βούληση για λύση, αλλά αν το Κυπριακό θα αποτελέσει μέρος της περιφερειακής σταθερότητας ή εργαλείο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.
Ο ρόλος του ΟΗΕ και το άτυπο «χρονικό όριο» του 2026
Ένας επιπλέον παράγοντας που αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά τις εξελίξεις το 2026 είναι η λήξη της θητείας του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, στο τέλος του έτους. Για πολλούς διπλωματικούς και πολιτικούς παρατηρητές, το γεγονός αυτό λειτουργεί ήδη ως ένα άτυπο χρονικό ορόσημο για το Κυπριακό, δημιουργώντας πίεση –έστω και μη θεσμοθετημένη– για πρόοδο ή τουλάχιστον για καθορισμό σαφούς πορείας προς λύση.
Ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο στο Κυπριακό, ιδίως μέσα από τη διαδικασία του Κραν Μοντανά το 2017 και τη διατήρηση του ομοσπονδιακού πλαισίου ως μοναδικής βάσης λύσης. Σε αντίθεση με άλλες διεθνείς κρίσεις, το Κυπριακό παραμένει ένα από τα ελάχιστα ζητήματα όπου ο ΟΗΕ διατηρεί θεσμική συνέχεια, αποδοχή και επιχειρησιακή παρουσία επί δεκαετίες.
Ωστόσο, η συνολική αποτίμηση της θητείας Γκουτέρες στο διεθνές σύστημα είναι αντιφατική. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία και ο πόλεμος στη Γάζα ανέδειξαν την αδυναμία του Γενικού Γραμματέα να επιβάλει ή να εγγυηθεί αποτελεσματική διαχείριση μεγάλων συγκρούσεων, κυρίως λόγω των ισορροπιών στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Σε αυτό το πλαίσιο, το Κυπριακό ενδέχεται να αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα ως πεδίο όπου ο ΟΗΕ-και προσωπικά ο Γκουτέρες-θα επιδίωκε μια έστω μερική επιτυχία.
Η αντίληψη αυτή ενισχύει την εκτίμηση ότι το 2026 μπορεί να αποτελέσει τελευταίο παράθυρο πρωτοβουλίας υπό την παρούσα ηγεσία του ΟΗΕ. Εάν δεν καταγραφεί ουσιαστική πρόοδος μέχρι τότε, δεν αποκλείεται μια περίοδος θεσμικής αδράνειας ή επαναπροσδιορισμού της διεθνούς εμπλοκής μετά την ανάληψη καθηκόντων από νέο Γενικό Γραμματέα.
Συνεπώς, το Κυπριακό εισέρχεται στο 2026 όχι μόνο ως ζήτημα περιφερειακής ασφάλειας και γεωπολιτικής ισορροπίας, αλλά και ως δοκιμασία αξιοπιστίας για τον ίδιο τον ΟΗΕ. Το αν αυτό το άτυπο χρονοδιάγραμμα θα λειτουργήσει ως καταλύτης λύσης ή ως ακόμη ένας χαμένος πολιτικός κύκλος, θα εξαρτηθεί από τη σύγκλιση τριών παραγόντων: Της πολιτικής βούλησης των πλευρών, της στάσης της Τουρκίας και της ικανότητας του ΟΗΕ να μετατρέψει τη συγκυριακή κινητικότητα σε ουσιαστική και δεσμευτική διαδικασία.
