Η συζήτηση αναζωπυρώνεται σε μια στιγμή όπου φαίνεται να καταγράφεται νέα κινητικότητα στο Κυπριακό, γεγονός που καθιστά τις μαρτυρίες και τις διαψεύσεις ακόμη πιο φορτισμένες πολιτικά.
Στο ειδικό κεφάλαιο με τίτλο «Κυπριακό, μια ανάσα από τη λύση», ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει μια έντονη και περίπλοκη διπλωματική σκηνή. Υποστηρίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να εστιάσει αποκλειστικά στη διεθνή πτυχή της ασφάλειας, θέτοντας ως αδιαπραγμάτευτη θέση την κατάργηση του συστήματος εγγυήσεων και την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής. Σύμφωνα με τον ίδιο, η κατάθεση του πλαισίου Γκουτέρες και η ρητή θέση του ΓΓ του ΟΗΕ ότι η Συνθήκη Εγγυήσεων ήταν «unsustainable» αποτέλεσαν σημαντικό διπλωματικό κέρδος για την ελληνοκυπριακή και ελληνική πλευρά.
Ο πρώην Πρωθυπουργός περιγράφει επίσης μια κρίσιμη στιγμή αισιοδοξίας πριν από το τελευταίο δείπνο: Την πληροφορία ότι ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε μεταφέρει κατ’ ιδίαν στον Αντόνιο Γκουτέρες ότι η Τουρκία θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να συζητήσει την κατάργηση των εγγυήσεων. Η εξέλιξη αυτή, όπως αναφέρει, δημιούργησε θετικές προσδοκίες και τον ώθησε να εκφράσει την πρόθεση να μεταβεί ο ίδιος στο Κραν Μοντανά, εφόσον επιβεβαιωνόταν ότι υπήρχαν περιθώρια συμφωνίας.
Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με τα όσα καταγράφει στο βιβλίο του, ο Νίκος Αναστασιάδης εμφανίστηκε ιδιαίτερα επιφυλακτικός, θεωρώντας πως επρόκειτο για τουρκική μπλόφα. Αυτή η επιφυλακτικότητα φέρεται να απέτρεψε την άμεση μετάβαση του Έλληνα Πρωθυπουργού, αλλά και –κατ’ επέκταση– την προσπάθεια μιας υψηλού επιπέδου επιβεβαίωσης των προθέσεων της τουρκικής πλευράς. Ο Τσίπρας σημειώνει ότι λίγες ώρες αργότερα, στο τελευταίο δείπνο, η επίσημη στάση του Τσαβούσογλου ήταν δραματικά διαφορετική από εκείνη που, όπως υποστηρίζει, είχε μεταφερθεί στον ΓΓ του ΟΗΕ.
Η απάντηση του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, ήταν άμεση και κατηγορηματική. Με γραπτή δήλωσή του, έκανε λόγο για «διάψευση όσων επί χρόνια υιοθετούσαν το τουρκικό αφήγημα», επισημαίνοντας ότι οι αναφορές Τσίπρα επιβεβαιώνουν τη δική του εκδοχή για την πορεία των διαπραγματεύσεων. Η παρέμβασή του, ωστόσο, άνοιξε ξανά τον δρόμο για αντιπαραθέσεις γύρω από τις ευθύνες και τις πραγματικές θέσεις των εμπλεκομένων την κρίσιμη στιγμή.
Τη δική του διάσταση πρόσθεσε και ο τέως ΓΓ του ΑΚΕΛ, Άντρος Κυπριανού, ο οποίος ανέφερε ότι η Φεντερίκα Μογκερίνι, που ήταν παρούσα στο δείπνο, του είχε μεταφέρει μια εικόνα πολύ διαφορετική από την εκδοχή Αναστασιάδη. Παράλληλα, υπενθύμισε μια σημαντική λεπτομέρεια: Την έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, η οποία συντάχθηκε τον Σεπτέμβριο του 2017 και στάλθηκε στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ως προσχέδιο, με οδηγία προς τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν παρατηρήσεις. Ο Νίκος Αναστασιάδης δεν υπέβαλε καμία, γεγονός που επέτρεψε στη συγκεκριμένη έκθεση-η οποία μεταξύ άλλων σημειώνει ότι όλες οι εγγυήτριες δυνάμεις προσήλθαν με διάθεση συνεργασίας-να καταστεί επίσημο έγγραφο του ΟΗΕ χωρίς αντίλογο από την ελληνοκυπριακή πλευρά.
Κληθείς να σχολιάσει την αναφορά του τέως Πρωθυπουργού της Ελλάδας, για τα γεγονότα στο Κραν Μοντανά, ο Πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος μιλώντας στο Rik cast με τον Ανδρέα Κημήτρη, διερωτήθηκε γιατί κάποιοι θέλουν να συντηρούν το παραμύθι-το αφήγημα-ότι εμείς είναι που φταίμε, που δεν καταλήξαμε σε συμφωνία στο Κραν Μοντανά. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του ΔΗΚΟ, επιδιώκουν να διχάζουν τον κόσμο- όπως είπε- σε εκείνους που θέλουν λύση και σε εκείνους που δεν θέλουν λύση, γιατί πιστεύουν ότι αυτό το πράγμα, τους φέρνει πολιτικά οφέλη-ψήφους.
Η αντιπαράθεση γύρω από το τι πραγματικά συνέβη στο Κραν Μοντανά δεν είναι νέα, ωστόσο οι πρόσφατες αναφορές Τσίπρα της προσδίδουν νέα δυναμική.
Ενώ η δημόσια συζήτηση γύρω από τα γεγονότα του 2017 αναζωπυρώνεται, η πολιτική συγκυρία στην Κύπρο θυμίζει πως η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Τις τελευταίες ημέρες σημειώθηκε η πρώτη συνάντηση του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον κατοχικό ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν, σε κλίμα προσεκτικής προσέγγισης. Η συνάντηση χαρακτηρίστηκε από αμφότερες τις πλευρές «εισαγωγική» και «παγοθραυστική», χωρίς δεσμεύσεις, αλλά με σαφή επιθυμία για αποκατάσταση επικοινωνίας.
Παράλληλα, η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών Μαρία Άνχελα Ολγκίν, αναμένεται στην Κύπρο, στο πλαίσιο της προσπάθειας να διερευνηθεί η δυνατότητα επανεκκίνησης της διαδικασίας, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Το πρόγραμμά της περιλαμβάνει συνάντηση στις 5 Δεκεμβρίου με τον κατοχικό ηγέτη και στις 6 Δεκεμβρίου με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, σε δύο κρίσιμες επαφές που θα δείξουν αν υπάρχει κοινό έδαφος για ουσιαστικό διάλογο.
Το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας, και ιδιαίτερα του ΟΗΕ, αναζωπυρώνεται την ίδια στιγμή που στην Ε.Ε. επανέρχεται η συζήτηση για μια πιο ενεργή ευρωπαϊκή εμπλοκή, εν όψει και των ευρωτουρκικών εξελίξεων τους επόμενους μήνες.
Μέσα σε αυτό το ρευστό σκηνικό, η συζήτηση για το Κραν Μοντανά δεν ανήκει στο παρελθόν. Αντίθετα, αποτελεί κρίσιμο εργαλείο για την κατανόηση του τι πρέπει να αποφευχθεί. Και κυρίως, υπενθυμίζει ότι η υιοθέτηση ξένων αφηγημάτων-ιδίως εκείνων που εξυπηρετούν την τουρκική διπλωματία-όχι μόνο αδικεί την ιστορική πραγματικότητα, αλλά υπονομεύει και τη σημερινή προσπάθεια επανέναρξης της διαδικασίας.
