Από τον Τατάρ στον Ερχιουρμάν: Πού οδηγεί η νέα πραγματικότητα στα κατεχόμενα - Τι σημαίνει για το Κυπριακό

Οι αναλυτές εκτιμούν πως πρόκειται για μια μετριοπαθή αλλά καθοριστική μετατόπιση, η οποία μπορεί να επηρεάσει τις ισορροπίες τόσο στο εσωτερικό της τουρκοκυπριακής κοινότητας όσο και στις διεθνείς διαπραγματεύσεις.

Υπενθυμίζεται ότι ο Ερχιουρμάν, υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP), εξελέγη νέος «πρόεδρος» του ψευδοκράτους, συγκεντρώνοντας 62,76% των ψήφων έναντι 35,81% του Ερσίν Τατάρ. Πρόκειται για την ένατη εκλογική διαδικασία από το 1985 και ο Ερχιουρμάν είναι ο έκτος ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Ο διεθνολόγος Χαράλαμπος Χρυσοστόμου μίλησε στο «Τ» για το αποτέλεσμα και τις προεκτάσεις του, κάνοντας λόγο για μια «εκπληκτική νίκη» με πολλαπλά μηνύματα και ένα μικρό αλλά υπαρκτό παράθυρο ελπίδας για το μέλλον των συνομιλιών.

Τα μηνύματα που άφησαν οι Τ/Κ με την ψήφο τους

Σύμφωνα με τον κ. Χρυσοστόμου, «το ποσοστό που εξασφάλισε ο Ερχιουρμάν είναι το υψηλότερο που πήρε ποτέ υποψήφιος από τον προοδευτικό χώρο της τουρκοκυπριακής κοινότητας μετά την αποχώρηση του Ραούφ Ντενκτάς από το πολιτικό σκηνικό». Όπως εξηγεί, «πήρε πολύ πιο ψηλό ποσοστό ακόμη και από εκείνο που είχε εξασφαλίσει ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ όταν εκλέγηκε από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αλλά και από τον Μουσταφά Ακιντζί στις τελευταίες εκλογές».

«Αυτό από μόνο του συνιστά ένα ξεκάθαρο μήνυμα από την τουρκοκυπριακή κοινότητα», υπογραμμίζει ο διεθνολόγος, εντοπίζοντας το μήνυμα σε δύο επίπεδα.

Το πρώτο αφορά την ταυτότητα και αυτονομία της τουρκοκυπριακής κοινότητας:

«Αυτές είναι οι τελευταίες εκλογές στα κατεχόμενα όπου οι Τουρκοκύπριοι είναι περισσότεροι από τους εποίκους ψηφοφόρους. Στις επόμενες, οι έποικοι θα είναι πλειοψηφία. Το μήνυμα λοιπόν είναι σαφές: παρά τον έλεγχο και την οικονομική εξάρτηση από την Τουρκία, οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να διατηρήσουν την αυτονομία, τη φυσιογνωμία και τον χαρακτήρα τους, και να μην ενσωματωθούν πλήρως ως μια “επαρχία” της Τουρκίας».

Ο κ. Χρυσοστόμου αναφέρει ακόμη ότι υπάρχουν ζητήματα που ενοχλούν βαθιά τους Τουρκοκύπριους, όπως «ο αυταρχισμός του Ερντογάν, η επιβολή της θρησκείας στον τρόπο ζωής, το ζήτημα της μαντήλας, ο έλεγχος της εκπαίδευσης και άλλα παρόμοια».

Το δεύτερο μήνυμα αφορά τον τρόπο αντίληψης της συμβίωσης με τους Ελληνοκυπρίους. Το αποτέλεσμα, όπως σημειώνει, «αποτελεί σαφή απόρριψη της βασικής θέσης του Τατάρ για λύση δύο κρατών». Παρότι, όπως τονίζει, «δεν επρόκειτο για δημοψήφισμα επί της λύσης του Κυπριακού», η στάση του Τατάρ «έπαιξε ρόλο, καθώς ήταν ένας από τους λόγους που περιορίστηκε στο 35%». Ο Ερχιουρμάν, ωστόσο, «πήρε ψήφους ακόμη και από εποίκους, που ψήφισαν για άλλους λόγους πέρα από το Κυπριακό».

Οι αυταπάτες της ελληνοκυπριακής πλευράς

Ο κ. Χρυσοστόμου ασκεί κριτική και σε δύο λανθασμένες αντιλήψεις που, όπως λέει, κυριαρχούν στην ελληνοκυπριακή πλευρά.

Η πρώτη είναι η άποψη ότι «είτε είναι ο Ερχιουρμάν είτε ο Τατάρ ή ο Ακιντζί, είναι το ίδιο, αφού όλοι είναι μαριονέτες της Άγκυρας».

«Αυτό δεν ισχύει», τονίζει, εξηγώντας πως υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές στον τρόπο που κάθε ηγέτης κινείται και χειρίζεται τη σχέση του με την Τουρκία.

Η δεύτερη λανθασμένη αντίληψη, σύμφωνα με τον διεθνολόγο, είναι η αντίθετη υπεραπλούστευση:

«Ότι δηλαδή η εκλογή Ερχιουρμάν σημαίνει αυτόματα ότι ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για λύση του Κυπριακού, επειδή οι Τουρκοκύπριοι θέλουν ομοσπονδία».

«Ούτε αυτή η λογική ισχύει», προσθέτει. «Ο τουρκοκύπριος ηγέτης δεν είναι ο απόλυτα καθοριστικός παράγοντας στην επίλυση του Κυπριακού. Ανάλογα όμως με το ποιος είναι, μπορεί να διευκολύνει ή να δυσκολέψει την προσπάθεια επίλυσης».

Επανεκλογή του Τατάρ, εξηγεί, «θα σήμαινε οριστικό τέλος, αφού εμμένει στα δύο κράτη». Ο Ερχιουρμάν, αντιθέτως, «δεν υιοθετεί τη λύση δύο κρατών, αν και έκανε ελάχιστες αναφορές σε ομοσπονδία κατά την προεκλογική εκστρατεία. Ωστόσο ξεκάθαρα αντιτάχθηκε στη λογική της λύσης δύο κρατών».

Κατά τον κ. Χρυσοστόμου, η στάση του Ερχιουρμάν «παραπέμπει σε μια πιο “χαλαρή” ομοσπονδία, όχι πλήρη, αλλά είναι ένα θετικό βήμα, καθώς τουλάχιστον δεν πρόκειται για έναν υπέρμαχο των δύο κρατών».

Η σχέση με την Τουρκία και οι πρώτες αντιδράσεις

Ο διεθνολόγος επισημαίνει ότι «ο καθοριστικός ρόλος εξακολουθεί να ανήκει στην Τουρκία».

«Ο τουρκοκύπριος ηγέτης μπορεί να διευκολύνει ή να δυσκολέψει την κατάσταση, αλλά το κλειδί το κρατά η Άγκυρα», τονίζει.

Ο ίδιος υπενθυμίζει ότι ο Ερχιουρμάν «δήλωσε πως για θέματα εξωτερικής πολιτικής και Κυπριακού θα υπάρχει συνεννόηση με την Τουρκία». Αυτό, όπως εξηγεί, «σημαίνει ότι δεν θα λειτουργεί εντελώς αυτόνομα, οι στάσεις και οι θέσεις του θα είναι προϊόν διαβούλευσης».

Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Τατάρ, που ήταν «πλήρως ταυτισμένος με τη γραμμή της Άγκυρας», ο Ερχιουρμάν «διαφοροποιείται».

Ο Χρυσοστόμου θυμίζει το παράδειγμα του Ακιντζί, ο οποίος, όταν εκλέγηκε, είχε δηλώσει ότι «εμείς αποφασίζουμε, όχι η Τουρκία», προκαλώντας τότε τριβές με την Άγκυρα.

Στην περίπτωση Ερχιουρμάν, «ο Ερντογάν αποδέχθηκε το αποτέλεσμα των εκλογών, μιλώντας για τη “βούληση των Τουρκοκυπρίων”», ενώ «ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, των Γκρίζων Λύκων, δεν αναγνώρισε το αποτέλεσμα και ζήτησε επανάληψη εκλογών».

«Ο Ερντογάν αποδέχεται τον Ερχιουρμάν ως ηγέτη των Τουρκοκυπρίων», σχολιάζει, «αλλά έκανε και αναφορά στα “κυριαρχικά δικαιώματα” που σχετίζονται με τα δύο κράτη, αφήνοντας έτσι ανοιχτά τα ερμηνευτικά περιθώρια».

Μικρό παράθυρο ελπίδας...

Συνοψίζοντας, ο Χρυσοστόμου χαρακτηρίζει την εκλογή Ερχιουρμάν «ένα θετικό βήμα», καθώς «δεν υπάρχει πλέον ένας αδιάλλακτος, ακραίος τουρκοκύπριος ηγέτης». Αυτό, όπως λέει, «θα διευκολύνει σε κάποιο βαθμό την προσπάθεια επανέναρξης των διαπραγματεύσεων».

Ωστόσο, προειδοποιεί πως «τα πράγματα θα παραμείνουν πολύ δύσκολα». Το πιθανότερο, κατά την εκτίμησή του, είναι ότι το επόμενο διάστημα «ούτε η Τουρκία θα μιλά για δύο κράτη, ούτε ο Ερχιουρμάν θα αναφέρεται ξεκάθαρα σε ομοσπονδία, ώστε να αποφευχθεί διάσταση απόψεων».

«Αυτό που φαίνεται να υιοθετεί ο Ερχιουρμάν, και ενδεχομένως και η Τουρκία για λόγους τακτικής, είναι ένα πλαίσιο που να παραπέμπει σε χαλαρή ομοσπονδία», λέει ο διεθνολόγος.

Καταλήγοντας, ο κ. Χρυσοστόμου σημειώνει:

«Η δική μας πλευρά οφείλει να εξαντλήσει αυτή την προσπάθεια, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί εύκολα να πιστώσει την άλλη πλευρά με άρνηση. Χρειάζεται πολλή βούληση και από τις δύο πλευρές για να προχωρήσουν τα πράγματα. Είναι ένα μικρό παράθυρο ελπίδας».