Παρά την πρόσφατη συνταγματική τροποποίηση που εγκρίθηκε ομόφωνα τον Μάιο του 2025 και κατεβάζει το όριο ψήφου στα 17 έτη, οι νέοι εξακολουθούν να εμφανίζονται διστακτικοί απέναντι στη συμμετοχή. Η αλλαγή θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιουλίου 2027, με πρώτη εφαρμογή τις Προεδρικές Εκλογές του 2028, προσφέροντας ωστόσο σημαντική ευκαιρία για ανανέωση του εκλογικού σώματος.
Τι δείχνει η ιστορία των εκλογών
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών, η γενική συμμετοχή στις ευρωεκλογές και τοπικές εκλογές του 2024 ανήλθε στο 58,8%, ενώ στον προεδρικό επαναληπτικό γύρο του 2023 καταγράφηκε 72,4%. Στις βουλευτικές εκλογές του 2019 η συμμετοχή ήταν 65,7% και το 2016 στο 66,7%.
Αν και δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία ειδικά για τους νέους, έρευνες δίνουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα: το 4ο Νεοβαρόμετρο έδειξε ότι το 61% των νέων 18-35 ετών δηλώνει ότι συνήθως ψηφίζει, ενώ μελέτη για τον Οργανισμό Νεολαίας κατέγραψε ποσοστό συμμετοχής 72% στις βουλευτικές εκλογές του 2016.
Νέοι στα ψηφοδέλτια...και εκπροσώπηση στα έδρανα
Η παρουσία νέων σε θέσεις εξουσίας παραμένει περιορισμένη. Στις ευρωεκλογές του 2024 μόλις 7 από τους 63 υποψηφίους ήταν ηλικίας 21-35 ετών και ένας εξ αυτών εξελέγη. Στις βουλευτικές εκλογές του 2021, 5 από τους 56 βουλευτές ανήκαν στην ίδια ηλικιακή ομάδα, ενώ το 2016, 75 νέοι έθεσαν υποψηφιότητα και 5 κατέκτησαν έδρα. Παρά τα παραδείγματα αυτά, δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες ποσοστώσεις ή μηχανισμοί που να ενθαρρύνουν ουσιαστικά τη συμμετοχή νέων ως πολιτικών υποψηφίων.
Το μήνυμα εκλογής Φειδία Παναγιώτου
Η εκλογή του Φειδία Παναγιώτου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν ήταν μια τυχαία συγκυρία, αλλά ένα ηχηρό πολιτικό μήνυμα. Ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας στήριξε έναν υποψήφιο που δεν ανήκε σε παραδοσιακό κομματικό μηχανισμό, δείχνοντας πως δεν νιώθει να εκφράζεται από το πολιτικό status quo. Η ψήφος στον Φειδία αποτέλεσε ένδειξη δυσπιστίας απέναντι στην πολιτική που ασκείται στην Κύπρο και στην «ανικανότητα» των κομμάτων να προσεγγίσουν ουσιαστικά τα προβλήματα των νέων. Ο προβληματισμός που τίθεται σήμερα είναι κατά πόσο τα κόμματα αντιλήφθηκαν το μήνυμα αυτό και τι βήματα έκαναν για να το αξιοποιήσουν. Ή μήπως προτίμησαν να το προσπεράσουν, ελπίζοντας ότι θα μείνει ως «παρένθεση»; Το ερώτημα που πλανάται είναι εάν παρόμοια φαινόμενα θα επαναληφθούν στις επόμενες εκλογές, σηματοδοτώντας μια νέα πολιτική δυναμική εκτός του παραδοσιακού πλαισίου.
Οι νέοι έξω από την εξίσωση
Όπως επισημαίνει ο διεθνολόγος Αντώνης Στυλιανού:
«Βλέπεις στην εσωτερική πολιτική, το τεράστιο ποσοστό αποχής που υπάρχει. Είναι ευρύτερο το πρόβλημα με τους νέους. Οι νέοι χάνουν το ενδιαφέρον τους για τη συμμετοχή γενικά στα κοινά. Μια κοινωνία για να έχει ένα καλό, ευοίωνο μέλλον πρέπει να επενδύει στους νέους, όταν οι νέοι δεν είναι μέσα στην εξίσωση, δεν πάμε ποτέ μπροστά».
Γιατί οι νέοι γυρίζουν την πλάτη στην πολιτική;
Η αποχή της νεολαίας δεν είναι απλώς μια στατιστική καταγραφή, αλλά βαθύτερο κοινωνικό φαινόμενο. Πολλοί νέοι εκφράζουν απαξίωση προς τα παραδοσιακά κόμματα, θεωρώντας ότι δεν τους εκπροσωπούν και δεν δίνουν χώρο σε νέες φωνές. Η έλλειψη εμπιστοσύνης, λόγω συνεχών σκανδάλων και διαφθοράς, ενισχύει την αίσθηση ότι «όλοι είναι ίδιοι» και ότι καμία αλλαγή δεν μπορεί να έρθει μέσα από το πολιτικό σύστημα.
Ταυτόχρονα, η κοινωνικοοικονομική ανασφάλεια που βιώνουν, χαμηλοί μισθοί, πανάκριβα ενοίκια, περιορισμένες ευκαιρίες ανέλιξης ... κάνει τους νέους να νιώθουν πως η πολιτική αγνοεί τις πραγματικές τους ανάγκες. Πολλοί θεωρούν ότι η ψήφος τους «δεν μετράει», καθώς τα μεγάλα ζητήματα, όπως το Κυπριακό ή η οικονομική ανάπτυξη, παραμένουν στάσιμα. Επιπλέον, αντί να συμμετέχουν σε κομματικές δομές, αρκετοί προτιμούν άλλες μορφές έκφρασης, όπως τα social media, οι ακτιβιστικές δράσεις και τα κινήματα.
Η πρόκληση του αύριο
Η αποχή των νέων δεν αποτελεί απλώς στατιστικό μέγεθος, αλλά κρίσιμο παράγοντα για τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Η μείωση της ηλικίας ψήφου στα 17 έτη δημιουργεί νέες δυνατότητες, αλλά η πραγματική πρόκληση είναι κατά πόσον οι θεσμοί και τα κόμματα θα καταφέρουν να δώσουν στους νέους πραγματική φωνή και ενεργό ρόλο στη λήψη αποφάσεων.
Η απόφαση για ψήφο στα 17, η εκλογή του Φειδία Παναγιώτου ως «φωνή διαμαρτυρίας», αλλά και η συνεχώς αυξανόμενη αποχή των νέων από τις κάλπες, συνθέτουν μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η νεολαία στέλνει μήνυμα ότι η πολιτική, όπως ασκείται σήμερα, δεν τους εκφράζει. Το ερώτημα είναι αν τα κόμματα το έχουν συνειδητοποιήσει και αν θα τολμήσουν να αλλάξουν τρόπο λειτουργίας, δίνοντας χώρο, λόγο και ρόλο στους νέους.
Αν δεν υπάρξει ουσιαστική στροφή προς μια πολιτική που να απαντά με αποτελέσματα στις αγωνίες της νέας γενιάς, στέγαση, εργασία, διαφάνεια, περιβάλλον , τότε το φαινόμενο της αποχής ή της «ψήφου διαμαρτυρίας» ίσως ενταθεί ακόμη περισσότερο. Γιατί, τελικά, η συμμετοχή των νέων δεν είναι πολυτέλεια· είναι προϋπόθεση για να έχει η κοινωνία αύριο.
