Οι πρόσφατες πυρκαγιές στη Λεμεσό και η ανάγκη για άμεση εγκατάσταση Εθνικού Συστήματος Έκτακτης Ειδοποίησης στην Κύπρο

Η έλλειψη ενός τέτοιου μηχανισμού στην Κύπρο δεν είναι απλώς τεχνικό κενό. Είναι κενό πολιτικής προστασίας, ασφάλειας και ανθεκτικότητας. Τα γεγονότα στη Λεμεσό μάς υπενθύμισαν με τον πιο σκληρό τρόπο ότι οι κρίσεις δεν προειδοποιούν, όμως τα συστήματα πολιτικής προστασίας μπορούν και πρέπει να το κάνουν.

Τι είναι το Εθνικό Σύστημα Έκτακτης Ειδοποίησης;

Το σύστημα βασίζεται στην τεχνολογία Cell Broadcast (CB), ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο που χρησιμοποιείται ήδη σε δεκάδες χώρες. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά SMS, το CB στέλνει ταυτόχρονα μηνύματα σε όλες τις συσκευές που βρίσκονται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, ανεξάρτητα από τον πάροχο ή τον τύπο του τηλεφώνου.

Οι ειδοποιήσεις εμφανίζονται ως pop‑up στην οθόνη, συνοδευόμενες από δυνατό ήχο και δόνηση ακόμη και αν η συσκευή είναι σε σίγαση. Δεν απαιτείται εγκατάσταση εφαρμογής ή εγγραφή από τον χρήστη. Σε περίπτωση που το CB δεν υποστηρίζεται πλήρως, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά σύστημα SMS με γεωγραφική στόχευση, αν και αυτό είναι πιο αργό και ευάλωτο σε συμφόρηση δικτύων.

Το περιεχόμενο των ειδοποιήσεων ακολουθεί το Common Alert Message Format (CAMF), που καθορίζει με σαφήνεια τον τύπο κινδύνου, την περιοχή, τον χρόνο ισχύος και τις οδηγίες προστασίας. Έτσι, οι πολίτες λαμβάνουν όχι μόνο προειδοποίηση αλλά και πρακτική καθοδήγηση για το πώς να αντιδράσουν.

Γιατί είναι απαραίτητο στην Κύπρο;

Η Κύπρος είναι από τα ελάχιστα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχουν ακόμη σε πλήρη λειτουργία σύστημα δημόσιας προειδοποίησης μέσω κινητών, παρά την υποχρέωση που επιβάλλει η Οδηγία European Electronic Communications Code (EECC) από το 2022.

Οι πυρκαγιές της Λεμεσού απέδειξαν ότι χωρίς άμεση ειδοποίηση, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες βασίζονται σε αποσπασματικές πληροφορίες, κοινωνικά δίκτυα ή απλές σειρήνες. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο καταστροφών, μεγαλύτερες και πιο συχνές πυρκαγιές, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα. Η έγκαιρη ενημέρωση δεν είναι πλέον πολυτέλεια αλλά κρίσιμη υποδομή πολιτικής προστασίας.

Πώς θα λειτουργεί στην πράξη;

Η λειτουργία του συστήματος περιλαμβάνει:

• Cell Broadcast Center (CBC): Κεντρική μονάδα υπό την διαχείριση της Πολιτική Προστασία που δημιουργεί και διαχειρίζεται τις ειδοποιήσεις.
• Συνεργασία με παρόχους κινητής τηλεφωνίας: Οι κεραίες εκπέμπουν το μήνυμα σε όλα τα τηλέφωνα εντός της ζώνης κινδύνου.
• Συμβατότητα με 2G/3G/4G/5G: Διασφαλίζει καθολική κάλυψη ακόμη και σε παλαιότερες συσκευές.
• Πρότυπα ETSI/3GPP: Εγγυώνται διαλειτουργικότητα με το ευρωπαϊκό σύστημα EU‑Alert και άλλες χώρες.

Σε ένα περιστατικό όπως οι πυρκαγιές της Λεμεσού, οι κάτοικοι θα μπορούσαν να λάβουν μέσα σε δευτερόλεπτα μήνυμα: «Άμεση εκκένωση - Κατευθυνθείτε προς ασφαλή περιοχή» ή «Μείνετε μακριά από την περιοχή Χ» Η έγκαιρη αντίδραση μπορεί να αποτρέψει θύματα και να μειώσει τις απώλειες.

Πόσο κοστίζει και πώς θα χρηματοδοτηθεί;

Η εκτίμηση για την εγκατάσταση του συστήματος στην Κύπρο είναι περίπου €4,5 εκατομμύρια, με επιπλέον €1,5 εκατομμύριο για συντήρηση και λειτουργία. Τα αρχικά κονδύλια έχουν ήδη ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility – RRF) της ΕΕ, ενώ συμπληρωματική χρηματοδότηση μπορεί να προέλθει από:

1. Την Πολιτική Συνοχή της ΕΕ.
2. Τα Προγράμματα Horizon Europe και LIFE για τεχνολογική ανάπτυξη.
3. Τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ για εκπαίδευση και τεχνική υποστήριξη.

Αυτό σημαίνει ότι η υλοποίηση μπορεί να γίνει με σημαντική ευρωπαϊκή συνεισφορά, μειώνοντας την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού και εντάσσοντας την Κύπρο στο δίκτυο ανθεκτικότητας της Ευρώπης.

Τι κάνουν οι άλλες χώρες;

Η εμπειρία διεθνώς είναι ξεκάθαρη: τα CB συστήματα σώζουν ζωές.

1. Ολλανδία (NL‑Alert): Λειτουργεί από το 2012, καλύπτει όλη τη χώρα και πραγματοποιεί δύο εθνικά τεστ τον χρόνο, με ποσοστό κάλυψης άνω του 90 %.
2. Γαλλία (FR‑Alert): Ενεργό από το 2022, έχει ήδη χρησιμοποιηθεί επιτυχώς σε πυρκαγιές και πλημμύρες.
3. Νορβηγία (Nødvarsel): Συνδυάζει κινητές ειδοποιήσεις και σειρήνες, επιτυγχάνοντας εθνική κάλυψη.
4. Ηνωμένο Βασίλειο: Νέο σύστημα από το 2023, χρησιμοποιήθηκε για ακραία καιρικά φαινόμενα με θετικά αποτελέσματα.
5. ΗΠΑ & Καναδάς: Τα WEA και Alert Ready θεωρούνται παγκόσμιο πρότυπο σε τυφώνες, σεισμούς και πυρκαγιές.
6. Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Νέα Ζηλανδία: Η μακρόχρονη εμπειρία τους δείχνει ότι η έγκαιρη ειδοποίηση μειώνει δραματικά τον κίνδυνο απωλειών.

Αυτά τα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι το CB είναι η πλέον αξιόπιστη μέθοδος μαζικής ειδοποίησης σε κρίσιμες καταστάσεις.

Τι πρέπει να γίνει τώρα;

Επιτάχυνση υλοποίησης του συστήματος. Η Κύπρος πρέπει να ολοκληρώσει άμεσα την εγκατάσταση με αξιοποίηση της διαθέσιμης ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Ενσωμάτωση στο Εθνικό Σχέδιο Ανθεκτικότητας: Το σύστημα πρέπει να αποτελέσει κεντρικό εργαλείο πολιτικής προστασίας.

Δημόσια ενημέρωση: Καμπάνιες για να γνωρίζουν οι πολίτες πώς να αντιδρούν όταν λάβουν ειδοποίηση.

Τακτικά τεστ: Όπως η Ολλανδία και η Νορβηγία, η Κύπρος πρέπει να καθιερώσει εθνικές ασκήσεις για έλεγχο κάλυψης και λειτουργικότητας.

Επένδυση στην ασφάλεια όλων των πολιτών.

Οι πυρκαγιές της Λεμεσού ήταν ένα ηχηρό καμπανάκι. Η Κύπρος δεν μπορεί να περιμένει την επόμενη κρίση για να αντιδράσει. Η εγκατάσταση ενός Εθνικού Συστήματος Έκτακτης Ειδοποίησης είναι υποχρέωση απέναντι στους πολίτες, στο περιβάλλον και στις μελλοντικές γενιές.

Με κόστος που καλύπτεται σε μεγάλο μέρος από την ΕΕ και με τεχνογνωσία που ήδη εφαρμόζεται διεθνώς, δεν υπάρχει λόγος καθυστέρησης. Το σύστημα αυτό δεν είναι απλώς μια τεχνολογική αναβάθμιση αλλά μια επένδυση στη προστασία των πολιτών και στον εκσυγχρονισμό της χώρας μας.

*Του Μορφάκη Σολομωνίδη

Αναπληρωτή Προέδρου του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ