Όπως εξηγεί στο ThemaOnline ο πολιτικός αναλυτής και διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών Χρήστος Ιακώβου, στο προσκήνιο έρχεται ξανά η χρήση του ψυχολογικού πολέμου και της προπαγάνδας ως στρατηγικών εργαλείων με σκοπό την κάμψη του ηθικού του αντιπάλου και την κατεύθυνση της κοινής γνώμης.
«Η προπαγάνδα και ο ψυχολογικός πόλεμος είναι αλληλένδετες έννοιες», σημειώνει ο κ. Ιακώβου, υπογραμμίζοντας πως οι τακτικές αυτές στοχεύουν είτε σε στρατιωτικά είτε σε πολιτικά οφέλη. Επικαλούμενος τη ρητορική του Ιράν ότι «θα καταστρέψει το Ισραήλ» και τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ προς πολίτες να εγκαταλείψουν την Τεχεράνη, τονίζει πως τέτοιες δηλώσεις ενισχύουν το κλίμα πανικού, που αποτελεί βασικό όπλο στον ψυχολογικό πόλεμο.
Προπαγάνδα και ψυχολογικός πόλεμος: Ένα όπλο με ιστορία
Οι μηχανισμοί παραπληροφόρησης δεν είναι καινούργιοι. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση επιδόθηκαν σε έναν αγώνα «ήπιας ισχύος», όπου η κουλτούρα και τα καταναλωτικά πρότυπα (fast food, τζιν παντελόνια, ποτά) χρησιμοποιήθηκαν για να ενισχύσουν το κύρος και τη γοητεία του Δυτικού κόσμου έναντι των κομμουνιστικών καθεστώτων.
Ο Ιακώβου θυμίζει επίσης την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, όταν τουρκικά αεροσκάφη έριχναν φυλλάδια για να τρομοκρατήσουν τους πολίτες, προκαλώντας πανικό πριν ακόμη ξεκινήσουν οι εχθροπραξίες.
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η κρίση των Ιμίων το 1996, όταν τουρκικά μέσα μετέδωσαν σκηνοθετημένο βίντεο υποτιθέμενης απόβασης στα Ίμια – που είχε γυριστεί σε στούντιο, αλλά αναπαράχθηκε ακόμη και από ελληνικά ΜΜΕ. Ένα περιστατικό που ανέδειξε πόσο εύκολα η παραπληροφόρηση μπορεί να εισχωρήσει σε επίσημα κανάλια και να χειραγωγήσει το κοινό.
Το διαδίκτυο: Πύλη πληροφορίας ή εργαλείο πολέμου;
Ο πολιτικό αναλυτής προειδοποιεί πως σήμερα η ψηφιακή εποχή έχει ενισχύσει τη δύναμη της παραπληροφόρησης. Από τη χρήση σκηνοθετημένων εικόνων έως την εκτεταμένη διασπορά ψευδών ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο ψυχολογικός πόλεμος κερδίζει έδαφος. «Χωρίς επαρκή ενημέρωση από το κράτος, η κοινωνία γίνεται ευάλωτη και μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο χωρίς να πέσει μια σφαίρα», καταλήγει χαρακτηριστικά.
Δημοσιογραφία στην πρώτη γραμμή: Ευθύνη και παγίδες
Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, Έλλη Κοτζαμάνη, υπογραμμίζει τη σημασία της αντικειμενικότητας και της διασταύρωσης πληροφοριών. Σε περιόδους κρίσεων, όπως η παρούσα με το Ιράν και το Ισραήλ, τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν να λειτουργούν με ακόμα μεγαλύτερη υπευθυνότητα: «Δεν είναι αποδεκτό να θυσιάζουμε την αλήθεια για την ταχύτητα», δηλώνει.
Η κ. Κοτζαμάνη αναφέρεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι λόγω της τεχνολογίας, που επιτρέπει τη διασπορά παραποιημένων εικόνων και ψευδών πληροφοριών. Τονίζει ότι το κοινό πρέπει να εμπιστεύεται μόνο αξιόπιστες πηγές και πως είναι ευθύνη των δημοσιογράφων να μην γίνονται εργαλεία προπαγάνδας. «Η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν δημοσιογράφο σε καιρό πολέμου είναι η επιβεβαίωση της αλήθειας μέσα σε έναν κυκεώνα πληροφοριών », εξηγεί.
Τόσο ο Ιακώβου όσο και η Κοτζαμάνη συμφωνούν πως το οπλοστάσιο των σύγχρονων συγκρούσεων δεν περιορίζεται στα όπλα και στους πυραύλους. Η μάχη για τις εντυπώσεις, την πληροφόρηση και την επιρροή της κοινής γνώμης μπορεί να είναι καθοριστική – και συχνά πιο επικίνδυνη από την ίδια τη στρατιωτική αναμέτρηση.
