Ένας σχεδιασμός έμφυλων προϋπολογισμών διασφαλίζει αποτελεσματικότερη κατανομή και χρήση των δημοσίων πόρων αλλά και των πραγματικά ίσων ευκαιριών για άντρες και γυναίκες.
Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, οι προϋπολογισμοί χρησιμοποιούνται συχνά από την πολιτική εξουσία με απώτερο στόχο τον καθορισμό ενός ιδεατού προτύπου κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης.
Ο τρόπος με τον οποίο καταρτίζονται συνήθως οι κρατικοί προϋπολογισμοί τείνει να αγνοεί τη διαφορετικότητα λόγω φύλου, καθώς και τους διαφορετικούς ρόλους και ευθύνες μεταξύ ανδρών και γυναικών, ενώ, στις πλείστες περιπτώσεις, οι δείκτες και τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται δεν στηρίζονται σε στοιχεία διαχωρισμένα με βάση το φύλο.
Η ανάγκη ανάλυσης και κατάρτισης κρατικών προϋπολογισμών που να λαμβάνουν υπόψη την αρχή της ισότητας των φύλων προκύπτει από το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός δεν είναι ένα ουδέτερο μέτρο οικονομικής πολιτικής, αλλά ένα μέτρο που αντικατοπτρίζει το ισοζύγιο των δυνάμεων και των ευρύτερων δυναμικών που αναπτύσσονται στην κοινωνία μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Μετουσιώνοντας τα λόγια σε πράξεις, η κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη έχει αρχίσει την προσπάθεια εφαρμογής ολιστικής προσέγγισης για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου όπως απορρέει κατ’ αρχάς από το Πρόγραμμα Διακυβέρνησης και ακολούθως από την Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων 2024-2026.
Η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, Τζόζη Χριστοδούλου μαζί με μια μεγάλη ομάδα ατόμων και οργανισμών ξεκίνησε ένα μεγάλο εγχείρημα που αφορά στην εφαρμογή του έμφυλου προϋπολογισμού.
«Στόχος είναι η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλα τα επίπεδα του κρατικού προϋπολογισμού, ώστε να ανταποκρίνεται ακόμη πιο στοχευμένα στις διαφορετικές ανάγκες του πληθυσμού μας, στη βάση του φύλου» είχε αναφέρει σε προηγούμενες δηλώσεις της.
Για τον έμφυλο προϋπολογισμό είχε ζητηθεί τον Οκτώβριο του 2023, μέσω του Υπουργείου Οικονομικών, τεχνική υποστήριξη από την Κομισιόν, η οποία είχε προ εγκριθεί.
Η Κυπριακή Δημοκρατία από το 1995 είναι δεσμευμένη με σειρά συμβάσεων να προωθήσει τον έμφυλο προϋπολογισμό, αλλά καμιά προσπάθεια δεν έγινε για την προώθηση του.
Το θέμα του έμφυλου προϋπολογισμού, αναδείχθηκε στην επιφάνεια, τον Απρίλιο 2022 , όταν το Ίδρυμα ΦΗΜΟΝΟΗ εγκαινίασε εκστρατεία για ενσωμάτωση του έμφυλου προϋπολογισμού στον κρατικό προϋπολογισμό.
Για την επίτευξη της μεταρρύθμισης αυτής αποφασίστηκε η ίδρυση της Κυπριακής Πλατφόρμας Ενσωμάτωσης Έμφυλου Προϋπολογισμού, η οποία θα παρακολουθεί την μεταρρύθμιση και θα προωθεί εισηγήσεις προς το Υπουργείο Οικονομικό κάθε χρόνο. Στην Πλατφόρμα συμμετέχουν μη-κυβερνητικές οργανώσεις, ακαδημαϊκοί, ερευνητριες/ές, στατιστικολόγοι, αναλυττριες/ές και άτομα που έχουν σχέση με τον προϋπολογισμό.
Πρόκειται να γίνει ολιστική αντιμετώπιση, ώστε ο κρατικός προϋπολογισμός να περιέχει τη διάσταση του φύλου, για πιο ίσο διαμερισμό.
«Αυτή η προσπάθεια που γίνεται είναι να ενσωματωθεί η διάσταση του φύλου σε όλα τα Υπουργεία και τα Υφυπουργεία. Ήδη ξεκινήσαμε με το Υπουργείο Οικονομικών, υποβάλαμε αίτηση στην Επιτροπή και ζητούμε την τεχνογνωσία τους, να μας βοηθήσουν να ετοιμάσουμε το λεγόμενο έμφυλο προϋπολογισμό», είχε αναφέρει πριν λίγους μήνες η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, Τζόζη Χριστοδούλου.
Όπως είχε εξηγήσει γίνεται προσπάθεια για συλλογή στοιχείων, ώστε να δημιουργηθεί ένας κρατικός προϋπολογισμός που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες, προσθέτοντας ότι αυτή η προσπάθεια θα τελειώσει το 2025, άρα το 2026 θα έχουμε πιο ισότιμη κατανομή του προϋπολογισμού.
O έμφυλος προϋπολογισμός, σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η αξιολόγηση του κρατικού προϋπολογισμού με βάση το φύλο, που ενσωματώνει τη διάσταση φύλου σε όλα τα επίπεδα της δημοσιονομικής διαδικασίας και της διαδικασίας αναδιάρθρωσης των εσόδων και των εξόδων, ώστε να προωθείται η ισότητα των φύλων.
Συγκεκριμένα αναφέρεται στη διαδικασία της σύλληψης, σχεδιασμού, έγκρισης, εκτέλεσης, παρακολούθησης, ανάλυσης και ετοιμασίας προϋπολογισμών, λογιστικού ελέγχου με έμφυλη διάσταση.
Δηλαδή, περιλαμβάνει την ανάλυση των δαπανών και εσόδων της δημόσιας διοίκησης για γυναίκες και κορίτσια σε σχέση με τους άνδρες και τα αγόρια. Οι προϋπολογισμοί για το φύλο δεν είναι χωριστοί προϋπολογισμοί για τις γυναίκες, καθώς δεν αποσκοπούν στην αύξηση των δαπανών αποκλειστικά για ειδικά προγράμματα για γυναίκες.
Στόχος είναι οι γυναίκες και οι άνδρες να επωφεληθούν εξίσου από τις δημόσιες δαπάνες. Η κατάρτιση προϋπολογισμού για το φύλο περιλαμβάνει μια σειρά μέσων που παρακολουθούν τη δημοσιονομική διαχείριση και τις επιπτώσεις της στην ισότητα των φύλων και αντιβαίνουν στις παραδοχές ότι ο δημόσιος προϋπολογισμός είναι ουδέτερος από άποψη φύλου.
Επιπλέον, μια ανάλυση προϋπολογισμού που είναι ευαίσθητη στο φύλο παρέχει έναν τρόπο να κρατηθεί μια κυβέρνηση υπεύθυνη για τις δεσμεύσεις της για την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών, συνδέοντας τις δεσμεύσεις αυτές με τη διανομή, τη χρήση και τη δημιουργία δημόσιων οικονομικών πόρων.
Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία διευκρινίζοντας τον τρόπο με τον οποίο δαπανώνται πραγματικά τα χρήματα που διατίθενται για τις γυναίκες. Ως εκ τούτου, ο προϋπολογισμός που ανταποκρίνεται στο φύλο είναι μια ισχυρή έννοια που συνδέει την ισότητα των φύλων με την δημοσιονομική και την οικονομική πολιτική και βοηθά τις κυβερνήσεις να αποφασίσουν πώς πρέπει να γίνουν, να ρυθμιστούν και να μπουν νέες προτεραιότητες πολιτικών.
Γιατί άραγε είναι σημαντικός ο Έμφυλος Προϋπολογισμός σε μια δημοκρατική χώρα και σε τι ακριβώς βοηθά; Οι απαντήσεις δίνονται πιο κάτω. Ο Έμφυλος Προυπολογισμός γενικά:
-στοχεύει να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής και την αποτελεσματικότητα διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, με την εισαγωγή πτυχών ισότητας στις δημόσιες δαπάνες και έσοδα.
- είναι πιο αποτελεσματικός διότι διασφαλίζει ότι οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των διαφορετικών ομάδων πολιτών (φύλου, εθνότητας, περιοχής) αντιμετωπίζονται ισότιμα στις πολιτικές δαπανών και εσόδων
- διορθώνει τα μειονεκτήματα και τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και των ανδρών, με την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στη διαδικασία της ετοιμασίας του, και με την καταπολέμηση της περιθωριοποίησης και του αποκλεισμού των γυναικών από οικονομικές, πολιτικές και συνταγματικές διαδικασίες
- διασφαλίζει ότι τα ωφελήματα της ανάπτυξης θα φθάνουν τις γυναίκες, τους άνδρες, τα κορίτσια και τα αγόρια, ισότιμα και ότι ολόκληρη η κοινωνία θα ωφελείται από την ενσωμάτωση του έμφυλου προϋπολογισμού στον κρατικό προϋπολογισμό μέσα από το σχεδιασμό των επενδύσεων και τη διάθεση των πόρων που προβλέπονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
- δεν είναι ένας προϋπολογισμός που θα χωρίζεται 50/50 σε γυναίκες και άνδρες, αλλά ένας προϋπολογισμός που θα διασφαλίζει ότι η είσπραξη και η διανομή των κρατικών πόρων θα διενεργείται με ένα αποτελεσματικό τρόπο, ο οποίος θα συμβάλλει στην ανάπτυξη αλλά και στην προώθηση της ισότητας των φύλων και στην ενδυνάμωση των γυναικών
- ως πολιτική για το καθεστώς του φύλου, έχει σκοπό να καταργήσει τις ιεραρχίες εξουσίας που έχουν απονείμει οικονομικά και άλλα προνόμια στους άνδρες και έχουν υποτιμήσει τις συνεισφορές των γυναικών διότι αυτό εμποδίζει την ανάπτυξη και στερεί το κράτος από οικονομικά οφέλη που θα προέρχονταν από την εργασία των γυναικών
- αναλύει πως εισπράττονται και ξοδεύονται οι κρατικοί πόροι και με ποιο τρόπο επιδρούν διαφορετικά οι δαπάνες πάνω σε γυναίκες, άνδρες, κορίτσια και αγόρια, όλων των ηλικιών, καθώς και σε μειονότητες και σε άτομα που ζουν σε αγροτικές περιοχές
- εντοπίζει ποιες και ποιοι πληρώνουν, για ποια πράγματα πληρώνουν και πως επιδρούν οι εισπράξεις και περικοπές στις διάφορες ομάδες πληθυσμού
- εξετάζει αν επιτυγχάνονται οι στόχοι της αειφόρου ανάπτυξης (Sustainable Development Goal 5 of 2030 Agenda ) που ζητά από τα κράτη να προωθήσουν πολιτικές, και νόμους και πόρους για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών
- επιτρέπει την οπτικοποίηση της απλήρωτης εργασίας των γυναικών για κοινωνική αναπαραγωγή και τη συμβολή της στην ευημερία ολόκληρης της κοινωνίας, διότι υπολογίζεται ότι με την αύξηση των οικονομικών πόρων για βελτιώσεις σε μέτρα για την ισότητα των φύλων και με την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στις επιστήμες, τη τεχνολογία, τη μηχανική τα μαθηματικά θα δημιουργηθούν μέχρι το 2050, μεταξύ 6.3 εως 10.5 εκατομμύρια επιπλέον θέσεις εργασίας.
- εξασφαλίζει τη διαφάνεια, την υπευθυνότητα και βελτιώνει τη λογοδοσία, σε ότι αφορά το δημοσιονομικό σχεδιασμό και επιπλέον προωθεί τη χρηστής διοίκηση και την πάταξη της διαφθοράς, διότι η διαδικασία γίνεται με διαφανή και συστηματικό τρόπο. Αυτό θα συμβάλει στην αύξηση των εσόδων του κράτους. Έρευνα του ΟΗΕ έδειξε ότι 2.6 trilion δολαρίων κλέβονται κάθε χρόνο, 1.3 trillion δίδονται σε δωροδοκίες και 1 trillion χάνονται από φόρους.
-Παρεμποδίζει κρατικές απώλειες από αποτυχημένες πολιτικές λόγω μη-αναμενόμενων επιπτώσεων λόγω φύλου
- παρακολουθεί και αξιολογεί την απόδοση αποτελεσμάτων έμφυλου προϋπολογισμού και αυτό συμβάλλει στην ετοιμασία αποτελεσματικότερο στρατηγικό προγραμματισμό και τη σωστή διαχείριση των δημόσιων πόρων.
Στην Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων, 2024- 2026, περιλαμβάνεται μια δράση με 4 υποκατηγορίες, η κάθε μια χαρακτηρίζεται από τον στόχο, διευκρινίζει τον αρμόδιο φορέα υλοποίησης, τον προυπολιγισμό για την δράση αλλά και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης.
Δράση τεχνικής βοήθειας και εκπαίδευσης με στόχο την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας καταρτισμού του κρατικού προϋπολογισμού ώστε οι αποφάσεις για την οποιαδήποτε πολιτική, διοικητική ή άλλη πράξη να λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές επιπτώσεις σε άνδρες και γυναίκες
Περιγραφή/Στόχος: Αναγνωρίζοντας ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται για την οποιαδήποτε πολιτική, δράση και μέτρο, διοικητική ή άλλη δεν είναι πάντοτε ουδέτερες προς το φύλο, στόχος είναι η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας καταρτισμού του κρατικού προϋπολογισμού, στη βάση των διαφορετικών αναγκών των γυναικών και ανδρών.
Αρμόδιος φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Οικονομικών Συνεργαζόμενος Φορέας: Γραφείο Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων
Έναρξη εφαρμογής της Δράσης: 2024
Ολοκλήρωση της Δράσης: 2026 Ενδεικτικός
Προϋπολογισμός: €470.000
Πηγή χρηματοδότησης: Πρόγραμμα Τεχνικής Στήριξης, Γενική Διεύθυνση Μεταρρυθμίσεων Ευρωπαϊκής Επιτροπής (προωθήθηκε το αίτημα της Κυπριακής Δημοκρατίας και αναμένεται έγκριση από Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
Εφαρμογή του εργαλείου της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου, ως μέσο αξιολόγησης του αντικτύπου των πολιτικών στους άνδρες και στις γυναίκες, που αφορούν μεταξύ άλλων τα επιδόματα, τη φορολογία και τη συνταξιοδότηση
Περιγραφή/Στόχος: Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας καταρτισμού του κρατικού προϋπολογισμού, στη βάση των διαφορετικών αναγκών των γυναικών και ανδρών χρειάζεται να αντικατοπτρίζεται στην επιδοματική και φορολογική πολιτική και στη ρύθμιση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων.
Αρμόδιος φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Οικονομικών Συνεργαζόμενοι φορείς: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας
Έναρξη εφαρμογής της Δράσης: Σε συνέχεια υλοποίησης της Δράσης 1.1
Ενδεικτικός Προϋπολογισμός: Ίδιοι πόροι
Πηγή χρηματοδότησης: Κρατικός Προϋπολογισμός
Υλοποίηση μελέτης αναδιάρθρωσης των σχετικών δημοσιονομικών προγραμμάτων, μέτρων και πολιτικών, με σκοπό τη διάθεση κονδυλίων με ισότιμους τρόπους προς τις γυναίκες και τους άνδρες
Περιγραφή/Στόχος: Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας καταρτισμού του κρατικού προϋπολογισμού, στη βάση των διαφορετικών αναγκών των γυναικών και ανδρών. Η ισότιμη κατανομή κονδυλίων που μπορεί να επιτευχθεί μέσω του έμφυλου κρατικού προϋπολογισμού και της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στις δημόσιες πολιτικές αναμένεται να μειώσει και το ψηλό χάσμα συντάξεων.
Αρμόδιος φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Οικονομικών
Συνεργαζόμενοι φορείς: Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, Γραφείο Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων
Έναρξη εφαρμογής της Δράσης: Σε συνέχεια υλοποίησης της Δράσης 1.1
Ενδεικτικός Προϋπολογισμός: €100.000
Πηγή χρηματοδότησης: Κρατικός Προϋπολογισμός
Εφαρμογή μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε είδη ατομικής υγιεινής στο πλαίσιο έκδοσης και/ή ανανέωσης σχετικού διατάγματος
Περιγραφή/Στόχος: Τα γυναικεία είδη προσωπικής φροντίδας και υγιεινής είναι απαραίτητα και δεν αποτελούν προϊόντα πολυτελείας. Με την επιβολή του μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ στα συγκεκριμένα είδη, ενσωματώνεται η διάσταση του φύλου στη συγκεκριμένη φορολογική πολιτική και αναγνωρίζεται η ανάγκη της οικονομικής ανακούφισης των γυναικών.
Αρμόδιος φορέας υλοποίησης: Υπουργείο Οικονομικών
Συνεργαζόμενος φορέας: Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας
Πηγή χρηματοδότησης: Κρατικός Προϋπολογισμός
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Στη Γενεύη βρίσκονται από σήμερα στραμμένα τα βλέμματα, όπου το απόγευμα ξεκινά η διαδικασία της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης, την οποία συγκάλεσε, ο ΓΓ των ΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.
