Οι γυναίκες δίνουν καθημερινά «μάχες» με τον προσωπικό χρόνο στην ζωή τους, καθώς στη σύγχρονη εποχή καλούνται να αναλάβουν και να συμφιλιώσουν πολλούς ρόλους , όπως αυτόν της μητέρας, συζύγου, επαγγελματίας και όχι μόνο.
Η ισότητα των φύλων αποτελεί όχι μόνο ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα αλλά και απαραίτητο θεμέλιο για έναν ειρηνικό, βιώσιμο με ευημερία κόσμο.
Στην Κύπρο γίνονται σημαντικές προσπάθειες με τα Ευρωπαϊκά στατιστικά να φέρνουν την Κύπρο στην 20ή θέση στον Δείκτη Ισότητας των Φύλων 2024, 9,1 μονάδες κάτω από τη βαθμολογία της ΕΕ, με βαθμολογία 60,9 στα 100.
Η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων , Τζόζη Χριστοδούλου, μιλά στο ThemaOnline για την Εθνική Στρατηγική για την τριετία 2024-2026, τους αριθμούς γυναικών στον εργασιακό χώρο, στην εξουσία και την ανισότητα με την οποία παλεύουν καθημερινά, προσπαθώντας να διεκδικήσουν τα αυτονόητα και τονίζει ότι θα πρέπει να ξεπεράστούν τα στερότυπα και η κουλτούρα μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας.
Έχουμε δει εξέλιξη στην θέση της Κύπρου, ωστόσο υπάρχουν τομείς που υστερεί όσον αφορά την Ισότητα των Φύλων;
Είναι σημαντικό να αναφέρω πως, σύμφωνα με διεθνείς και ευρωπαϊκές εκθέσεις η Κύπρος έχει αναβαθμιστεί. Πιο συγκεκριμένα το World Economic Forum για την έκθεση 2024 έχει αναβαθμίσει τη χωρά μας 20 θέσεις ( 84η από 106η -2023) και τα Ηνωμένα Έθνη στην έκθεση για την πρόοδο του βιώσιμου στόχου ανάπτυξης για την ισότητα των φύλων (2024) έχει κατατάξει την χώρα μας 39η ανάμεσα σε 106 χώρες. Σύμφωνα με την Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων (EIGE) στον Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το έτος 2024, η Κύπρος αναβαθμίστηκε στην 20η θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), σε σύγκριση με την 21η θέση που κατείχε το 2023. Οι πιο πάνω εκθέσεις επιβεβαιώνουν τη σταθερή πρόοδο που σημειώνει η χώρα μας στον τομέα της ισότητας των φύλων. Την ίδια στιγμή μας δίνουν μια κατεύθυνση ως προς το προς προχωράμε για βελτίωση της κατάστασης.
Οι τομείς που εμφανίζεται να υστέρει η Κύπρος, στον Δείκτη του EIGE ο χαμηλότερος βαθμός ισότητας καταγράφεται στον τομέα της «εξουσίας» (power), ο οποίος καλύπτει τη συμμετοχή ανδρών και γυναικών σε διαδικασίες λήψης πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αποφάσεων και στο τομέα του «χρόνου» (time) δηλαδή του προσωπικού χρόνου που διαθέτουν γυναίκες και άνδρες.
Πόσο απέχει η Κύπρος από το να φτάσει στα πρότυπα που θέτει η Ε.Ε με βάση το Δείκτη;
Στους δυο τομείς που υστερεί η χώρα μας, δηλαδή «εξουσίας» και «χρόνου», από πλευράς κυβέρνησης έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται σημαντικά βήματα προς την ορθή κατεύθυνση. Η υψηλότερη επίδοση στον τομέα «εξουσία» καταγράφεται στη συμμετοχή γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο, η οποία σήμερα ανέρχεται στο 37,7%, το υψηλότερο μέχρι σήμερα στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γίνεται επίσης συνειδητή προσπάθεια για ισότιμη εκπροσώπηση στα Διοικητικά Συμβούλια (ΔΣ) ημικρατικών οργανισμών όπου οι γυναίκες φτάνουν σήμερα το 35,7% στις θέσεις Προέδρων και Αντιπροέδρων. Ιδιαίτερα χαμηλή, ωστόσο είναι η εκπροσώπηση γυναικών στη Βουλή των Αντιπρόσωπων, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στα Διοικητικά Συμβούλια (Δ.Σ.) των μεγαλύτερων, εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου (ΧΑΚ), εταιρειών και στα Δ.Σ. της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και αθλητικών οργανισμών. Χωρίς γυναικεία παρουσία είναι η Κύπρος στο Ευρωκοινοβούλιο.
Όσον αφορά στα ΔΣ των μεγάλων εισηγμένων εταιριών στο ΧΑΚ η εικόνα θα αλλάξει σε βάθος χρόνου αφού η Κύπρος σύντομα θα μεταφέρει σχετική οδηγία της ΕΕ για ισότιμη εκπροσώπηση γυναικών και ανδρών στα Δ.Σ των συγκεκριμένων εταιριών.
Την ίδια στιγμή ο λόγος που υστερούμε στον τομέα «χρόνου» αφορά κυρίως στο γεγονός πως λόγω στερεότυπων διαπιστώνουμε πως οι γυναίκες προσπαθούν να συμφιλιώσουν τους πολλαπλούς ρόλους τους (μητέρα, εργαζομένη, σύζυγος, κόρη) με αποτέλεσμα να μην έχουν αρκετό χρόνο διαθέσιμο για τον εαυτό τους. Προς αυτή την κατεύθυνση η κυβέρνηση προχώρησε και συνεχίζει να προχωρεί με πολιτικές και δράσεις για τη συμφιλίωση οικογενειακής, προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Ενδεικτικά να αναφέρω πως η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη προχώρησε σε:
Φαίνεται πως η συμμετοχή της γυναίκας στην Κύπρο στην πολιτική και τα κοινά, υστερεί εξίσου, παρότι γίνονται προσπάθειες για ισότιμη συμμετοχή σε κρατικούς και ημικρατικούς οργανισμούς. Τι δείχνουν οι αριθμοί για την Βουλή, τις θέσεις εξουσίας στα Δημοτικά Συμβούλια και την απασχόληση;
Ανέφερα πιο πάνω στατιστικά που αφορούν τη συμμετοχή των γυναικών στην κυβέρνηση και στα Δ.Σ ημικρατικών οργανισμών. Στη Βουλή η συμμετοχή γυναικών βρίσκεται στο 14,3%, στις θέσεις Δημάρχων 10,3% και Δημοτικών Συμβούλων 16,9%, Στο δε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις Προεδρίες των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης υπάρχει μηδενική γυναικεία εκπροσώπησης. Αναφορικά με την απασχόληση, σύμφωνα με τους σχετικούς δείκτες, η Κύπρος έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο στους τομείς της εργασίας (work), δηλαδή την ισότιμη πρόσβαση στην απασχόληση και σε καλές συνθήκες εργασίας, και των χρημάτων (money), δηλαδή την πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους και τη διασφάλιση της οικονομικής τους κατάστασης. Οι γυναίκες αποτελούν στη χώρα μας το 51,2% του πληθυσμού (2022) και αντιπροσωπεύουν το 61,2% (2023) του εργατικού δυναμικού του (μερικής και πλήρους απασχόλησης).
Ποιοι είναι οι λόγοι πίσω από τους χαμηλούς αριθμούς συμμετοχής γυναικών στην εξουσία;
Είναι συνδυασμός καταστάσεων και πραγματικοτήτων, ορατών και αόρατων εμποδίων. Διαχρονικά, και ας αρχίσουμε από τη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας, από τη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου βλέπαμε κυρίως λόγω της κουλτούρας μας, τους άνδρες να βρίσκονται στα κοινά και τις γυναίκες στην ιδιωτική σφαίρα, στο σπίτι, να φροντίζουν τα παιδιά και το σπίτι, και ανεπίσημα, στην αορατότητα στα κοινά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η πολιτική να δημιουργείται και συντηρείται από άνδρες σε ανδρικά πρότυπα. Κάτι που δεν είναι κυπριακό φαινόμενο, να σημειώσω. Αυτή τη στιγμή ερχόμαστε να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν ενταχθεί επίσημα στα κοινά και στην αγορά εργασίας σε συνδυασμό με την φροντίδα της οικογενείας και του σπιτιού. Οι ρόλοι έχουν αυξηθεί. Άρα μια γυναίκα που ήθελε ή ενδεχομένως θέλει να ασχοληθεί με την πολιτική ή και άλλα κέντρα λήψης των αποφάσεων θα πρέπει να σπάσει αόρατα εμπόδια των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, που θέλουν σε ηγετικές θέσεις, ενδεχομένως πιο «αρρενωπά» χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή η πολιτική, και οι ηγετικές θέσεις εκ των πραγμάτων δεν περιορίζονται σε ένα τυπικό ωράριο εργασίας. Άρα μια γυναίκα που έχει οικογένεια θα σκεφτεί πολλές φορές την επιλογή αυτή, ενώ ένας άντρας δεν περιορίζεται με τον ίδιο τρόπο. Αυτό θα έπρεπε να λειτουργεί όμως και λίγο αντίθετα. Δηλαδή τα Δ.Σ., τα πολιτικά κόμματα η ίδια η πολιτική σκήνη μπορεί, αν θέλει, να δημιουργήσει ένα πιο έμφυλο περιβάλλον, ώστε να μπορεί να «φιλοξενήσει» περισσότερες γυναίκες και άνδρες. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε επίσης να δημιουργήσουμε πρότυπα γυναικών στην πολιτική και ένα νεαρό κορίτσι να σκεφτεί πως μια μέρα θα μπορούσε να ασχοληθεί και με την πολιτική. Γι’ αυτό και θεσμοθετήθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Γραφείο μας ο διαγωνισμός δοκιμίου «Αν ήμουν Υπουργός για μια μέρα τι θα άλλαζα» επιβραβεύοντας τις νικήτριες με μία μέρα ως ‘σκιώδεις’ Υπουργοί/Υφυπουργοί. Και παράλληλα, από το 2023 έχουμε δημιουργήσει την εκστρατεία «Ιστορίες Γυναικών» αφιερώνοντας κάθε φορά την εκστρατεία σε τομείς όπου υπάρχει υποεκπροσώπηση γυναικών.
Θα ήθελα να επαναλάβω πως ο πληθυσμός μας αποτελείται από 50% γυναίκες και 50% άνδρες. Άρα σε ηγετικές θέσεις μπορούν να εκπροσωπούνται και οι γυναίκες και να προσθέτουν στο τραπέζι των αποφάσεων μια διαφορετική οπτική, μια οπτική που να επιφέρει ισότιμα θετικά αποτελέσματα και στο άλλο 50% του πληθυσμού. Το γεγονός πως η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, πέραν του σημαντικού αριθμού γυναικών σε ηγετικές θέσεις, με την ιδιαίτερη σημασία που δίνει σε πολιτικές και δράσεις για την ισότητα και ισοτιμία μεταξύ γυναικών και ανδρών δείχνουν τον δρόμο προς την ισότητα με πράξεις και όχι συνθήματα. Άντρες σύμμαχοι προς την αυτή την κατεύθυνση παίζουν σημαντικό ρόλο.
Στον τομέα της απασχόλησης, διαπιστώνετε να υπάρχει μισθολογικό χάσμα στην Κύπρο;
Το χάσμα αμοιβών κυμαίνεται γύρω στο 10% που είναι χαμηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ. Σημαντική εξέλιξη ήταν η ρύθμιση του κατώτατου μισθού έχοντας αντίκτυπο σε σημαντικό αριθμό γυναικών, καθώς τα «γυναικοκρατούμενα» επαγγέλματα συνήθως αμείβονται χαμηλότερα. Ωστόσο, θεωρώ πως η μεταφορά της οδηγίας για τη μισθολογική διαφάνεια θα συνεισφέρει σημαντικά στην αντιμετώπιση μισθολογικών ανισοτήτων και μείωση του χάσματος αμοιβών, και κατ’ επέκταση μείωση του χάσματος συντάξεων. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχει ήδη αρχίσει τις αναγκαίες διεργασίες για μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο.
Πού παρουσιάζονται οι περισσότερες ανισότητες εργασιακά, στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα;
Το χάσμα αμοιβών εμφανίζεται, σύμφωνα και με τη Στατιστική Υπηρεσία, στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, διακρίσεις στη βάση του φύλου, σεξιστικές και παρενοχλητικές συμπεριφορές και έμφυλες ανισότητες υφίστανται και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο και σε επίπεδο κυβέρνησης, μετά από πρωτοβουλία του Γραφείου μας, θέλοντας να ενισχύσουμε την προσπάθεια πρόληψης σεξιστικών επιθέσεων, παρενοχλήσεων και σεξουαλικών παρενοχλήσεων ο Πρόεδρος της Δημοκρατία και όλοι/ες οι Υπουργοί, Υφυπουργοί και Επίτροποι παρά τω Προέδρω έχουν υπογράψει δήλωση πολιτικής για την ισότητα των φύλων.
Όσο αφορά την μη ισοτιμία σε θέσεις λήψης των αποφάσεων είναι επίσης ορατή σε πολλά επίπεδα όπως ανέφερα και προηγουμένως. Αν ακολουθήσουμε την εξέλιξη κοριτσιών και αγοριών από το πανεπιστήμιο μέχρι την αγορά εργασία, εντοπίζουμε πως οι γυναίκες 25-64 ετών είναι απόφοιτες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γεγονός που δεν ανταποκρίνεται σε διευθυντικές ή ηγετικές θέσεις.
Όσον αφορά την γυναίκα στην απασχόληση και γενικότερα τον χρόνο της γυναίκας είχατε αναφέρει παλαιότερα ότι «Η δημιουργία δομών για βρέφη και νήπια, η επέκταση ωραρίου του ολοήμερου κτλ θα δώσει μια ανάσα στις γυναίκες. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, εάν δεν υιοθετηθεί ισότιμη ανάληψη ευθυνών στο σπίτι και στη φροντίδα των παιδιών και από τους άνδρες θα συνεχίσουμε να αναπαράγουμε το ίδιο καθεστώς, με επέκταση των ωρών εργασίας και τη διπλή βάρδια για τις γυναίκες». Με ποιους τρόπους μπορεί να επιτευχθεί η ισότιμη ανάληψη ευθυνών στο σπίτι ιδιαίτερα σε μια παραδοσιακή κοινωνία όπως της Κύπρου;
Ναι το ανέφερα και συνεχίζω να το αναφέρω διότι αποτελεί μέρος της ολιστικής μας προσέγγισης στην προσπάθεια για επίτευξη ισότητας γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς. Προσπαθούμε, μέσα από οριζόντιες δράσεις, δηλαδή δράσεις που καλύπτουν όλους τους τομείς δραστηριότητας, να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε γυναίκες και άντρες να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες στην αγορά εργασίας και σε όλους τους τομείς και να δραστηριοποιούνται σε ένα έμφυλο περιβάλλον. Την ίδια στιγμή για να μπορούν οι γυναίκες να δραστηριοποιούνται σε πλήρη απασχόληση ή για να μπορέσει μια γυναίκα να πραγματώσει τις επαγγελματικές φιλοδοξίες και επιθυμίες της, χρειάζονται και οι άντρες να αναλάβουν ισότιμα την ευθύνη που τους αναλογεί στο σπίτι και την οικογένεια. Δεν πρόκειται για βοήθεια προς τις γυναίκες αλλά για ανάληψη ευθύνης. Πρέπει να ξεπεράσουμε τα στερεότυπα και τα σύνδρομα που δημιουργούνται και κρατούν μακριά τους άντρες από τις ευθύνες της οικογένειας και του σπιτιού. Σημαντικό επίσης είναι να αντιληφθούν όλοι και όλες ότι και οι άντρες έχουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην οικογένεια, ως πρότυπο πατέρα, οπότε η εμπλοκή τους στην καθημερινότητα των παιδιών τους είναι απαραίτητη και για τους ίδιους. Να υπογραμμίσω ότι δεν μηδενίζω τα πάντα, σίγουρα υπάρχουν και άντρες που αναλαμβάνουν ευθύνες φροντίδας των παιδιών και του σπιτιού.
Το κλειδί είναι και πάλι στην εκπαίδευση και ενημέρωση γυναικών και ανδρών και το Γραφείο μας με στοχευμένες δράσεις, με συστηματικές εκστρατείες ενημέρωσης, με συζητήσεις σε επιχειρήσεις, σε σχολεία, με την ένταξη στα αναλυτικά προγράμματα το μάθημα σχετικά με την ισότητα των φύλων. Το γεγονός επίσης ότι έχουμε προσδώσει ορατότητα στο θεσμό Επίτροπου Ισότητας των Φύλων, κρατάμε το θέμα στην επικαιρότητα και στη δημόσια συζήτηση, αυτό συνεισφέρει και στη δημιουργία κριτικής σκέψης αλλά και συζήτησης για το θέμα.
Ποιες είναι οι κυριότερες δράσεις που θα εστιάσετε φέτος όσον αφορά το στόχο που τέθηκε στα πλαίσια της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των Φύλων 2024-2026.
Οι δράσεις μας σε όλους τους τομείς προχωρούν ταυτόχρονα. Έχει ήδη υλοποιηθεί ένας σημαντικός αριθμός δράσεων, άλλες είναι συνεχιζόμενες και επαναλαμβανόμενες. Με την ευκαιρία να αναφέρω πως τους επόμενους μήνες θα παρουσιάσουμε σε δημοσιογραφική διάσκεψη την πορεία υλοποίησης της στρατηγικής. Το 2025 προγραμματίζονται εκπαιδευτικά προγράμματα για ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων σε γυναίκες της υπαίθρου και αγρότισσες, δράσεις που αφορούν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και τους εκπροσώπους τους, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, θεσμοθέτηση δημοσιογραφικού βραβείου και εκστρατεία που θα αφορά τις διαφημίσεις. Συνεχίζουμε τις προσπάθειες, μέσω της Στατιστικής Υπηρεσίας και αρμόδιων Υπουργείων/Υφυπουργείων, για συλλογή έμφυλων στατιστικών. Κατά τη διάρκεια όλου του έτους θα συνεχίζει και η τεχνική στήριξη από τη Γενική Διεύθυνση Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον καταρτισμό έμφυλου κρατικού προϋπολογισμού. Και αυτές είναι μόνο κάποιες που αναμένονται να υλοποιηθούν αυτή τη χρονιά, πάντα σε συνεργασία με Υπουργεία και Υφυπουργεία και άλλους φορείς που εμπλέκονται, για να υπάρχουν συνέργειες και ολιστική προσέγγιση.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες σε παλαιότερες δηλώσεις του είχε καταγγείλει ότι η «ισότητα» μεταξύ ανδρών και γυναικών παγκοσμίως είναι ένας ολοένα και πιο μακρινός στόχος, ο οποίος θα επιτευχθεί στην καλύτερη περίπτωση «σε 300 χρόνια. Στην Κύπρο οι ρυθμοί είναι αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι;
Αυτό που σίγουρα μπορώ να πω είναι ότι κάνουμε βήματα προς την ορθή κατεύθυνση, κάτι που αντανακλάται και στους διεθνείς δείκτες. Αυτό είναι από μόνο του αισιόδοξο. Στην Ευρώπη, η ήπειρος που παρουσιάζεται ως αυτή που επιταχύνει τις προσπάθειες προς την ισότητα των φύλων, περισσότερο από άλλες αναμένεται να χρειαστεί ένας αιώνας για την επίτευξη ουσιαστικής ισότητας των φύλων. Θέλω όμως να σημειώσω πως δεν πρόκειται, όπως συχνά επαναλαμβάνω, για διαγωνισμό μεταξύ γυναικών και ανδρών ή για διαγωνισμό μεταξύ των κρατών. Πολλές φορές οι δείκτες και οι κατατάξεις των χωρών παρουσιάζουν την εικόνα για την ισότητα των φύλων γενικά, χωρίς να περιορίζεται σε κυβερνητικές πολιτικές και πρακτικές, αλλά ευρύτερα για την κοινωνία.
Θέλω να υπενθυμίσω πως η ισότητα των φύλων δεν είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί σε μία νύχτα. Είναι μια μακρά και επίπονη προσπάθεια, καθώς προϋποθέτει αλλαγή κουλτούρας και αποδόμηση βαθιά ριζωμένων κοινωνικών αντιλήψεων που συντηρούν ανισότητα και διακρίσεις στη βάση του φύλου. Συνεπώς, εργαζόμαστε εντατικά και μεθοδικά, με οδηγό την Εθνική Στρατηγική, την οποία υλοποιούμε πάντα σε συνεργασία με υπουργεία, υφυπουργεία, επιχειρηματικούς, ακαδημαϊκούς, αθλητικούς φορείς, τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και την κοινωνία των πολιτών.
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Η άτυπη συνάντηση της Γενεύης θα δώσει την ευκαιρία για ουσιαστικές συζητήσεις για την πορεία προς τα εμπρός στο Κυπριακό, δήλωσε την Παρασκευή ο Εκπρόσωπος Τύπου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Στεφάν Ντουζαρίκ.
