Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί φαινόμενο ευρέως γνωστό, που περιλαμβάνει τη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση ή τη μείωση ατόμων που θεωρούνται πιο ευάλωτα μέσα σε μια ομάδα, με κύριο χαρακτηριστικό την ανισορροπία δύναμης μεταξύ του θύτη και του θύματος (Escartin, 2016; Georgiou & Stavrinides, 2012; Olweus, 1993). Τα τελευταία 20 χρόνια, πολλοί ερευνητές παγκοσμίως ασχολούνται με τη μελέτη του εκφοβισμού και τις ποικίλες διαστάσεις του, αποκαλύπτοντας σημαντικά ευρήματα. Παράλληλα, πολυάριθμα προγράμματα εφαρμόζονται σε σχολεία και κοινότητες για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Ωστόσο, φαίνεται πως η εμφάνιση του εκφοβισμού στα σχολικά περιβάλλοντα παραμένει σταθερή, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αυξάνεται.
Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται από εκπαιδευτικούς και ψυχολόγους τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται ότι η προσοχή εστιάζεται περισσότερο στην αντιμετώπιση του φαινομένου παρά στην πρόληψή του. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται απαραίτητη η εφαρμογή προληπτικών μέτρων, καθώς η άμεση δράση μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών. Εάν υιοθετηθούν έγκαιρα στρατηγικές πρόληψης κατά του σχολικού εκφοβισμού, είναι πιθανό να μειωθούν τόσο ο αριθμός όσο και η ένταση των περιστατικών (Salmivalli et al., 2021). Ποιες είναι όμως αυτές οι προληπτικές πρακτικές; Έρευνες στον σχολικό χώρο υποδεικνύουν ότι ορισμένα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στον εκφοβισμό, καθώς δυσκολεύονται να προστατεύσουν τον εαυτό τους ή να αντιμετωπίσουν τέτοιες καταστάσεις (Elias, 1986; Felblinger, 2008; Gross & Henle, 2013). Για την πρόληψη του εκφοβισμού, κρίνεται αναγκαία η ενδυνάμωση των παιδιών – στόχων, με τις παρακάτω στρατηγικές να αναδεικνύονται από την επιστημονική κοινότητα ως αποτελεσματικές προς αυτό τον σκοπό (Burger et al., 2015; Kapardis et al., 2021; Patton et al., 2015):
Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης: Ένα παιδί που δεν πιστεύει στον εαυτό του είναι πιο πιθανό να γίνει θύμα εκφοβισμού.
Δημιουργία ισχυρού κοινωνικού δικτύου: Παιδιά που συμμετέχουν σε ομάδες συνομηλίκων φαίνεται να προστατεύονται περισσότερο από τη θυματοποίηση.
Σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς: Η καλή επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών λειτουργεί ως ισχυρός παράγοντας προστασίας.
Παρατήρηση αλλαγών στη συμπεριφορά: Προσοχή στις αλλαγές στο βλέμμα, στις κινήσεις και στο συναίσθημα του παιδιού.
Διδασκαλία της αναζήτησης βοήθειας: Ενθάρρυνση του παιδιού να ζητά άμεσα βοήθεια όταν χρειάζεται.
Στενή επικοινωνία με τον δάσκαλο: Η σχέση εμπιστοσύνης με τον δάσκαλο μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του εκφοβισμού.
Ανάπτυξη δεξιοτήτων αναγνώρισης άδικων συμπεριφορών: Εκμάθηση στο παιδί να αναγνωρίζει τις άδικες συμπεριφορές και να αρνείται να συμμετάσχει σε αυτές.
Γονείς και εκπαιδευτικοί ως πρότυπα: Οι ενήλικες πρέπει να λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά. Είναι σημαντικό να εφαρμόζουν πρώτοι τις συμπεριφορές που θέλουν να διδάξουν.
Η εκπαίδευση των μαθητών σε εναλλακτικές δεξιότητες διαχείρισης συγκρούσεων έχει επίσης αποδειχθεί αποτελεσματική. Πολλά παιδιά καταφεύγουν στον εκφοβισμό επειδή δεν γνωρίζουν άλλους τρόπους επίλυσης διαφωνιών. Η διδασκαλία αυτών των δεξιοτήτων εντός του σχολικού περιβάλλοντος και η πρακτική τους με την υποστήριξη των εκπαιδευτικών αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού (Chung, Yoo, Kim, Lee & Zeidler, 2014).
Επιπλέον, η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και κοινωνικο-συναισθηματικών ικανοτήτων έχει βρεθεί ότι συμβάλλει θετικά στη συνύπαρξη των μαθητών (Taylor, Oberle, Durlak & Weissberg, 2017). Η καλλιέργεια αυτών των δεξιοτήτων μπορεί να δημιουργήσει ένα σχολικό περιβάλλον που προάγει τη συνεργασία και τη θετική επικοινωνία μεταξύ των παιδιών.
Υποστηρικτική Παρέμβαση του Σχολείου μετά από Περιστατικό Εκφοβισμού:
Η αντιμετώπιση ενός περιστατικού εκφοβισμού εντός του σχολικού πλαισίου απαιτεί τη συντονισμένη υποστήριξη τόσο του παιδιού που υπήρξε θύμα όσο και των παιδιών που ήταν μάρτυρες του περιστατικού. Ο στόχος αυτής της διαδικασίας δεν είναι μόνο η άμεση αντιμετώπιση του συμβάντος, αλλά και η μακροχρόνια αποκατάσταση του παιδιού-στόχου, η ψυχολογική ενδυνάμωσή του και η ομαλή επανένταξή του στο σχολικό περιβάλλον.
Υποστήριξη του Παιδιού-Στόχου για την Επανένταξή του:
Ψυχολογική Υποστήριξη: Αμέσως μετά το περιστατικό, το σχολείο πρέπει να παράσχει στο παιδί-στόχο ένα ασφαλές περιβάλλον όπου μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του. Ένας σχολικός ψυχολόγος ή ένας εξειδικευμένος σύμβουλος μπορεί να βοηθήσει το παιδί να επεξεργαστεί τα συναισθήματα φόβου, θυμού ή απογοήτευσης που σχετίζονται με την εμπειρία του εκφοβισμού. Η καθοδήγηση αυτή είναι κρίσιμη για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του και την αποτροπή μακροχρόνιων συναισθηματικών επιπτώσεων.
Επανένταξη στην Ομάδα: Η σταδιακή επανένταξη του παιδιού-στόχου στη σχολική κοινότητα απαιτεί ευαίσθητο χειρισμό. Το σχολείο καλείται να προωθήσει την ανάπτυξη υγιών σχέσεων μεταξύ των μαθητών, ενθαρρύνοντας την ενσυναίσθηση και τη συνεργασία. Μπορούν να οργανωθούν δραστηριότητες που ενισχύουν το αίσθημα της ομάδας, όπως ομαδικές εργασίες ή κοινωνικο-συναισθηματικές ασκήσεις που προάγουν τη συμπόνια και την κατανόηση μεταξύ των μαθητών.
Παρακολούθηση της Προόδου: Η υποστήριξη δεν σταματά με την αρχική παρέμβαση. Οι δάσκαλοι και το προσωπικό πρέπει να παρακολουθούν τη συμπεριφορά και την πρόοδο του παιδιού, ώστε να βεβαιωθούν ότι το παιδί αισθάνεται ασφαλές και υποστηριζόμενο. Η συνεχής επικοινωνία με τους γονείς και το παιδί είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ενός σταθερού δικτύου υποστήριξης.
Υποστήριξη των Παιδιών-Θεατών
Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση: Τα παιδιά που έγιναν μάρτυρες του εκφοβισμού μπορεί να βιώσουν σύγχυση, ενοχές ή ακόμα και φόβο, έπειτα από αυτό το τραυματικό γεγονός. Είναι σημαντικό το σχολείο να τους παράσχει πληροφορίες για το τι συνιστά εκφοβισμό, πώς μπορούν να αναγνωρίσουν τέτοιες συμπεριφορές και πώς να αντιδράσουν όταν γίνονται μάρτυρες. Εκπαιδευτικά προγράμματα ή βιωματικές δραστηριότητες μπορούν να τα βοηθήσουν να κατανοήσουν τη σημασία της υποστήριξης των συμμαθητών τους και του ρόλου που μπορούν να παίξουν στην αποτροπή τέτοιων περιστατικών.
Ενίσχυση της Ενσυναίσθησης: Η ενσυναίσθηση αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τη μείωση του εκφοβισμού και των επιπτώσεών του. Τα παιδιά-μάρτυρες πρέπει να ενθαρρύνονται να αναπτύξουν συμπεριφορές που προάγουν τη στήριξη και τη συνεργασία. Δραστηριότητες όπως η αφήγηση ιστοριών, οι ομαδικές συζητήσεις και η ενεργή ακρόαση μπορούν να ενισχύσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να τους δώσουν τα εργαλεία να σταθούν δίπλα στα θύματα εκφοβισμού.
Υποστήριξη Ψυχολογικής Ασφάλειας: Τα παιδιά-μάρτυρες πρέπει να αισθανθούν ότι βρίσκονται σε ένα σχολείο που τα προστατεύει. Η αίσθηση της ασφάλειας μπορεί να ενισχυθεί με την ύπαρξη κανόνων κατά του εκφοβισμού και την υποστήριξη από τους δασκάλους και το προσωπικό. Η προώθηση μιας κουλτούρας μηδενικής ανοχής στον εκφοβισμό μπορεί να ενισχύσει την ψυχολογική ευεξία όλων των μαθητών.
Ο Ρόλος των Γονέων:
Οι γονείς διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην υποστήριξη τόσο των παιδιών-στόχων όσο και των παιδιών-μαρτύρων εκφοβιστικών περιστατικών.
Ενίσχυση της Συναισθηματικής Υποστήριξης: Οι γονείς πρέπει να είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι για το παιδί τους, είτε είναι θύμα είτε μάρτυρας του εκφοβισμού. Η ανοιχτή επικοινωνία, η ενεργητική ακρόαση και η επιβεβαίωση των συναισθημάτων του παιδιού είναι ζωτικής σημασίας για να νιώσει το παιδί ότι έχει την υποστήριξη και την κατανόηση των γονέων του.
Ενίσχυση της Αυτοπεποίθησης: Για τα παιδιά-στόχους, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στην ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησής τους, ενθαρρύνοντάς τα να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που ενισχύουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Παράλληλα, είναι σημαντικό να τους διδάξουν δεξιότητες αυτοπροστασίας και διαχείρισης δύσκολων καταστάσεων.
Εκπαίδευση των Μαθητών: Οι γονείς των παιδιών-μαρτύρων μπορούν να παίξουν έναν ουσιαστικό ρόλο, βοηθώντας τα παιδιά τους να κατανοήσουν τη σημασία της παρέμβασης και της υποστήριξης προς τους συμμαθητές τους. Η καλλιέργεια ενσυναίσθησης και η ανάπτυξη δεξιοτήτων αντιμετώπισης συγκρούσεων μπορεί να κάνει τα παιδιά πιο προετοιμασμένα να ανταποκριθούν σωστά όταν βρεθούν ξανά σε παρόμοιες καταστάσεις.
Συνολικά, η αντιμετώπιση του εκφοβισμού στο σχολικό πλαίσιο απαιτεί ολιστική παρέμβαση, με έμφαση τόσο στην άμεση υποστήριξη του παιδιού-στόχου όσο και στη συνεχή ενίσχυση των δεξιοτήτων και της ψυχολογικής ασφάλειας όλων των παιδιών. Η συνεργασία μεταξύ σχολείου και γονέων είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της συναισθηματικής υγείας και της ευημερίας των μαθητών (Gaffney, Ttofi & Farrington, 2021; Waasdorp et al., 2021).
Δρ. Ιφιγένεια Στυλιανού
Κλινική Ψυχολόγος, Σχολική Ψυχολόγος
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:
• Ελπίδα Ιακωβίδου: Βρέθηκε σε εκδήλωση στη Λευκωσία με την πρώην σύντροφο του Τζώνη Καλημέρη
• Αερόσακοι Takata: Πώς απαντούν οι αντιπροσωπείες αυτοκινήτων για τις χρεώσεις στον έλεγχο;
ΠτΔ στο Economist: Φάρος ελπίδας για την περιοχή η επανένωση Κύπρου
Μια ανεξάρτητη και επανενωμένη Κύπρος είναι καίριας σημασίας για την περιοχή μας, την Ευρώπη και τον κόσμο, ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, κατά τον χαιρετισμό του στο 20ό ετήσιο συνέδριο του περιοδικού Economist, οι εργασίες του οποίου άρχισαν την Πέμπτη στη Λευκωσία, σημειώνοντας παράλληλα ότι η επανένωση της Κύπρου μπορεί να αποτελέσει φάρο ελπίδας και για την περιοχή
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
