Απελευθερωτικός Αγώνας της Κύπρου ή Αγώνας της ΕΟΚΑ ονομάζεται η ένοπλη σύγκρουση, η οποία διεξήχθη κατά τα έτη 1955-59 στην τότε Βρετανική Κύπρο με σκοπό την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ένωσή της με την Ελλάδα.
Η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Μαχητών (EOKA), μια ελληνοκυπριακή εθνικιστική οργάνωση ανταρτών, ξεκίνησε το 1955 τον ένοπλο αγώνα για τον τερματισμό της βρετανικής αποικιακής κυριαρχίας και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Η αντίθεση των Τουρκοκυπρίων στην Ένωση οδήγησε στη σύσταση της Τουρκικής Οργάνωσης Αντίστασης (ΤΜΤ) με σκοπό την διχοτόμηση του νησιού. Ο Απελευθερωτικός Αγώνας έληξε το 1959 με την υπογραφή των Συμφωνιών Λονδίνου-Ζυρίχης, με τις οποίες ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία ως ανεξάρτητο κράτος.
Η ιστορία
Η Κύπρος ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα τέλη του 16ου αιώνα μέχρι να γίνει προτεκτοράτο του Ηνωμένου Βασιλείου υπό οθωμανική κυριαρχία με τη Σύνθήκη της Κωνσταντινούπολης (1878), η οποία ακολούθησε τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο.
Το 1915, η Κύπρος προσαρτήθηκε επισήμως στη Βρετανική Αυτοκρατορία μετά την είσοδο των Οθωμανών στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με την πλευρά των Κεντρικών Δυνάμεων εναντίον των Βρετανών και αρχικά κυβερνήθηκε από στρατιωτική διοίκηση, μέχρι το 1925 οπότε ανακηρύχθηκε Αποικία του Στέμματος.
Από τη δεκαετία του 1910 έως το 1950, οι Ελληνοκύπριοι ήταν όλο και περισσότερο δυσαρεστημένοι με τη βρετανική κυριαρχία και υποστήριζαν την Ένωση, την ιδέα της πολιτικής ενοποίησης μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας. Οι Τουρκοκύπριοι από την άλλη πλευρά δεν ήθελαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Εξέγερση
Την 1η Απριλίου 1955, η εξέγερση της ΕΟΚΑ ξεκίνησε με επιθέσεις, οι οποίες ήταν μια σειρά ενεργειών σε όλη την Κύπρο που οδήγησαν στην έναρξη της Κυπριακής επανάστασης. Οι μαχητές επιτέθηκαν ταυτόχρονα σε πολλά σημεία όπου βρίσκονταν Βρετανοί, ενώ οι επιθέσεις συνοδεύτηκαν από τη διανομή φυλλαδίων σε όλη την Κύπρο.
Τη νύχτα 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, ξεκίνησαν μετά τα μεσάνυχτα ταυτόχρονες επιθέσεις στο νησί σε διάφορες τοποθεσίες, μεταξύ των οποίων:
- Στη Λευκωσία, στον κυβερνητικό ραδιοφωνικό σταθμό, τα τοπικά γραφεία διοίκησης και τις εγκαταστάσεις πίσω από το στρατόπεδο του Wolseley (η επίθεση αυτή έγινε από τον Μάρκο Δράκο).
- Στη Λάρνακα, στο αστυνομικό τμήμα, στα κτίρια της τοπικής διοίκησης, στο δικαστικό μέγαρο, στο σπίτι του αστυνομικού επιθεωρητή, στο σπίτι του Επιτρόπου Muftizade.
- Στη Λεμεσό, στο αστυνομικό τμήμα, στο αστυνομικό τμήμα συνοικίας του Αγίου Ιωάννη, στο στρατόπεδο της Επισκοπής. Η περιοχή της Λεμεσού υπέστη επίσης σοβαρές ζημιές από τις εκρήξεις.
- Στην Αμμόχωστο, στην αποθήκη του στρατοπέδου, τη δεξαμενή καυσίμων του σταθμού φρουρίου της Δεκέλειας. (Η τελευταία επίθεση ήταν από τον Γρηγόρη Αυξεντίου).
Κατά τη διάρκεια αυτής της επίθεσης, ο Μόδεστος Παντελή, πέθανε από ηλεκτροπληξία προσπαθώντας να κόψει ένα ηλεκτροφόρο καλώδιο. Ο Παντελή ήταν ο πρώτος νεκρός του αγώνα της ΕΟΚΑ.
Πολιτικές διαπραγματεύσεις
Τον χειμώνα του 1955 διεξήχθησαν οι συνομιλίες Μακαρίου-Χάρτινγκ για επίλυση του προβλήματος, ωστόσο παρά τις υποχωρήσεις οι συνομιλίες κατέρρευσαν στις αρχές Μαρτίου του 1956.
Οι Βρετανοί εξόρισαν τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες, ο Γρίβας απέκτησε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και η δράση της ΕΟΚΑ εντατικοποιήθηκε, τόσο με εκτελέσεις όσο και με βομβιστικές επιθέσεις. Η βία κλιμακώθηκε περαιτέρω, οι επιθέσεις της ΕΟΚΑ αυξήθηκαν και ο Χάρντιγγκ αυστηροποίησε τους νόμους της Έκτακτης Ανάγκης. Η αυτοθυσία ανδρών της ΕΟΚΑ, με εμβληματικούς ήρωες τον υπαρχηγό της οργάνωσης, Γρηγόρη Αυξεντίου (3 Μαρτίου 1957) και δέκα μέρες αργότερα τον μαθητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη, τον νεαρότερο και τελευταίο απο τους απαγχονισθέντες αντάρτες της ΕΟΚΑ, ενίσχυσε το φρόνημα των Κυπρίων και έκανε γνωστό τον αγώνα για ένωση και στο εξωτερικό. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου ο κυβερνήτης Χάρτιγκ παραιτήθηκε και τον διαδέχθηκε ο σερ Χιου Φουτ, με σκοπό την αναζήτηση πολιτικής λύσης.
Η περίοδος Φουτ σημαδεύτηκε από αιματηρές διακοινοτικές συγκρούσεις καθώς και συνέχιση της επίθεσης στην Αριστερά από την ΕΟΚΑ. Η εναντίωση στην ΕΟΚΑ και της προοπτικής της ένωσης στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, οδήγησαν στην δημιουργία μικρών παραστρατιωτικών οργανώσεων οι οποίες συνενώθηκαν για να καταλήξουν στην ΤΜΤ, μια τρομοκρατική οργάνωση πλήρως ελεγχόμενη από την Τουρκία. Οι διακοινοτικές ταραχές έφτασαν στο απόγειό τους στις αρχές του καλοκαιριού του 1958, όπου άνοιξε ένας φαύλος κύκλος με διαδοχικούς φόνους άοπλων πολιτών.
Η ανεξαρτησία
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ έλαβε ουσιαστικά τέλος όταν Ελλάδα και Τουρκία ήρθαν σε συμφωνία για το Κυπριακό στην Ζυρίχη τον Φεβρουάριο του 1959. Αποφασίστηκε η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με βάση το Σύνταγμα που προέβλεπε ένα ανεξάρτητο κράτος με δικοινοτικά χαρακτηριστικά. Ο εξόριστος Μακάριος (ο οποίος από τις Σεϋχέλλες βρισκόταν στην Αθήνα) επέστρεψε στην Κύπρο την 1η Μαρτίου 1959 και έγινε δεκτός από πλήθη κόσμου. Αναφώνησε το «νενικήκαμεν» για τις συμφωνίες ανεξαρτησίας της Κύπρου. Στις 9 Μαρτίου του 1959, ο Γρίβας με μια προκήρυξή του έθεσε τέρμα στον αγώνα της ΕΟΚΑ, αποδεχόμενος με απογοήτευση τις Συμφωνίες.
Την 16η Αυγούστου 1960 ο Βρετανός κυβερνήτης σερ Χιου Φουτ διάβασε σε ειδική τελετή στη Λευκωσία την προκήρυξη της βασίλισσας Ελισάβετ Β’, με την οποία το Ηνωμένο Βασίλειο εγκατέλειπε την κυριαρχία του στο νησί, εκτός από τις περιοχές των βάσεων. Στη συνέχεια μίλησαν οι γενικοί πρόξενοι της Ελλάδας και της Τουρκίας, ο πρόεδρος αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο αντιπρόεδρος Φαζίλ Κιουτσούκ (που είχαν εκλεγεί στα αξιώματά τους το Δεκέμβριο του 1959) και υπέγραψαν όλοι τα κείμενα των Συμφωνιών.
Στις 24 Αυγούστου 1960 η Κύπρος έγινε μέλος των Ηνωμένων Εθνών.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
1η Απριλίου 1955
Εναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ
29 Αυγούστου 1955
Αρχίζει η «τριμερής» διάσκεψη του Λονδίνου μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας για το Κυπριακό. Γρήγορα, όμως, καταλήγει σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που θα έχει ως αποκορύφωμα το ανθελληνικό πογκρόμ της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη.
4 Οκτωβρίου 1955
Αρχίζουν συνομιλίες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον νέο κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ για το Κυπριακό. Θα καταλήξουν σε αδιέξοδο στις 29 Φεβρουαρίου 1956.
29 Φεβρουαρίου 1956
Κρίσιμη συνάντηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρντινγκ και τον Υπουργό Αποικιών Λένοξ - Μπόιντ καταλήγει σε αδιέξοδο. Οι Βρετανοί προτείνουν μία μορφή «αυτοκυβέρνησης», ο Μακάριος ζητά αυτοδιάθεση.
9 Μαρτίου 1956
Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος εκτοπίζεται από τους Άγγλους στις Σεϊχέλες ως τρομοκράτης.
14 Αυγούστου 1958
Δημοσιοποιείται η οριστική μορφή του Σχεδίου Μακμίλαν για την Κύπρο, που αποδέχεται η Τουρκία και απορρίπτει η ελληνοκυπριακή πλευρά ως διχοτομικό.
22 Σεπτεμβρίου 1958
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δηλώνει στη βουλευτή του Εργατικού Κόμματος Μπάρμπαρα Κασλ ότι αποδέχεται λύση ανεξαρτησίας, με την εγγύηση του ΟΗΕ, ύστερα από ορισμένη περίοδο αυτοκυβέρνησης.
5 Δεκεμβρίου 1958
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σε συζήτηση για το Κυπριακό εγκρίνει ψήφισμα «για τη δίκαιη επίλυση του ζητήματος».
6 Δεκεμβρίου 1958
Δρομολογείται η λύση του Κυπριακού με τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Τουρκίας και Ελλάδας, Φουάτ Ζορλού και Ευάγγελου Αβέρωφ.
5 Φεβρουαρίου 1959
Αρχίζουν στη Ζυρίχη ελληνοτουρκικές συνομιλίες για την εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό. Επικεφαλής των δύο αντιπροσωπειών οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών Κωνσταντίνος Καραμανλής και Αντνάν Μεντερές.
19 Φεβρουαρίου 1959
Υπογράφεται στο Λονδίνο μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων η τελική συμφωνία για την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου)
9 Μαρτίου 1959
Διατάσσεται και τυπικά από τον ηγέτη της ΕΟΚΑ, Γεώργιο Γρίβα, η κατάπαυση πυρός στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων, μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου για τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Με τι καιρό θα κάνουμε Πρωταπριλιά - Αναλυτικά η πρόγνωση
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:
• Εορτολόγιο: Ποιοι γιορτάζουν σήμερα 2 Νοεμβρίου - Ο βίος των Αγίων
• Τα ζώδια σήμερα: Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον - Ένα Σάββατο - Θεία Δίκη ξεδιπλώνεται
Πρόεδρος Χριστοδουλίδης: «Παρά τη μέχρι τώρα αδιάλλακτη τουρκική στάση, θα συνεχίσουμε την προσπάθεια μέχρι τέλους»
«Την προσδοκία ότι η πρόσφατη πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα (ΓΓ) των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ), αποτέλεσμα και των δικών μας επίμονων προσπαθειών, θα οδηγήσει σε θετικές εξελίξεις», εξέφρασε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης, κηρύσσοντας χθες την έναρξη του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με τίτλο «Κύπρος και Ρωμιοσύνη», που πραγματοποιείται στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
