Με ένα μάλλον ασυνήθιστο θέμα, θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο. Θα δούμε τα επώνυμα πολιτικών, ηθοποιών, τραγουδιστριών/τραγουδιστών μας και γενικότερα… «επωνύμων» και την προέλευσή τους. Βασική πηγή για το άρθρο είναι το «ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΩΝΥΜΩΝ», ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ, του αείμνηστου Δικαίου Βαγιακάκου.
Να σημειώσουμε ότι το σύμβολο < , το «μικρότερο από» των μαθηματικών, που θα δείτε σε πολλά σημεία του άρθρου, ονομάζεται γωνιώδης αγκύλη και σημαίνει «προέρχεται από».
Ο Κώστας Αγοραστός είναι Περιφερειάρχης Θεσσαλίας. Το επώνυμό του, που εμφανίζεται μάλιστα στη Ζάκυνθο το 1683, σημαίνει «αυτός που αποκτήθηκε με αγορά». Το επώνυμο του Αντίνοου Αλμπάνη προέρχεται από το τουρκικό nalbant=πεταλωτής που μεταφορικά σημαίνει τον αδέξιο, τον ατζαμή. Από την ίδια τουρκική λέξη που προέρχεται από το περσικό nalband ετυμολογείται και το επώνυμο Ναλμπάντης.
Το επώνυμο Αμυράς <αραβικό amir =στρατηγός, μουσουλμάνος ηγεμόνας. Έτσι γράφεται βέβαια το επώνυμο του Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργου Αμυρά. Στον τύπο «Αμιράς» υπάρχει ήδη από το 1174 σε έγγραφο της Κάτω Ιταλίας.
Το επώνυμο του τραγουδιστή Κώστα Αργυρού είναι… πανάρχαιο καθώς η λέξη «αργυρούς» απαντά στα ομηρικά έπη. Αργυρός σημαίνει «ο φτιαγμένος από άργυρο, ο ασημένιος».
Το επίθετο Απέργης <μεσν. απέργιος =αυτός που απέχει από την εργασία, ο απεργός. Το επώνυμο αυτό έχουν ο βορειοηπειρωτικής καταγωγής ηθοποιός Ιωάννης Απέργης και ο τραγουδιστής Νίκος Απέργης.
Ο Τάσος Αρνιακός είναι ιδιαίτερα αγαπητός μετεωρολόγος. Το επώνυμο Αρνιακός <αρνί+ κατάληξη-ιακός = ο προέρχομενος από αρνί. Μάλιστα στο έπος του Διγενή Ακρίτα υπάρχει ο στίχος: «εγύρεψεν αρνιακόν κρέας και μαύρο προβατόγαλα».
Το επώνυμο του δημοσιογράφου Γιώργου Αυτιά σημαίνει «αυτόν που έχει μεγάλα αυτιά».
Ο Τζόνι Βαβούρας είναι τραγουδιστής και ηθοποιός. Το επώνυμο Βαβούρας <μεσν. βαβούρα =οχλοβοή. Πρόκειται για ηχομιμητική λέξη που απαντά και στον
«Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου (Δ. 1007): «με την βαβούρα την πολλή και χτύπους των αρμάτων, εγροίκησ’ (=άκουσε) ο Ρωτόκριτος γιατί δεν εκοιμάτο…».
Το επώνυμο του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργου Βαρεμένου σημαίνει «τον χτυπημένο, τον πληγωμένο». Η λέξη βαρεμένος είναι μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος βαρώ =χτυπώ.
Η αθλητικογράφος Ευρυδίκη Βαλαβάνη έγινε ευρύτερα γνωστή μέσα από το “Survivor». Το επώνυμο Βαλαβάνης <τουρκ. balaban =παχύς και μεγαλόσωμος άνδρας. Μάλιστα σε συμβόλαιο του 1301 αναγράφεται “Balaban sclavus”.
Και ο Κωνσταντίνος Βασάλος αναδείχτηκε μέσα από το “Survivor». Το επώνυμο Βασ(σ)άλος <ιταλ. vassalo =υποτελής απαντά ήδη σε έγγραφο της Νάξου από το 1538: «… τα χωράφια όπου έχει από γονικόν της εις τα’ Αυλοία σύπλοια του Μαθίου του Βασάλου». Μάλιστα ο ιστορικός Περικλής Ζερλέντης υποθέτει ότι το επώνυμο αυτό ήταν και δηλωτικό κάποιου αξιώματος.
Το επίθετο Βιολάρης <βιολί + κατάληξη –άρης =αυτός που παίζει βιολί. Για τους νεότερους αναφέρουμε ότι ο Μιχάλης Βιολάρης είναι κυπριακής καταγωγής τραγουδιστής, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του «Νέου Κύματος».
Ο Σωτήρης Σταυρίδης χρησιμοποιεί το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Σώτης Βολάνης. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000 προκάλεσε αίσθηση με το τραγούδι «Πόσο μου λείπει». Το επώνυμο Bollani είναι ιταλικής προέλευσης. Μάλιστα το 1430 ο Moffio Bollani ήταν διοικητής Τήνου και Μυκόνου.
Και ο τραγουδιστής Ηλίας Καραβασίλης χρησιμοποιεί ψευδώνυμο. Είναι γνωστός ως Ηλίας Βρεττός. Το επώνυμο Βρετ(τ)ός ήταν αρχικά όνομα και έχει άκρως ενδιαφέρουσα ετυμολογία. Η πίστη του λαού στη μαγική δύναμη του ονόματος είναι η αιτία της ονοματολογίας. Το όνομα Βρετός (με ένα «τ» κατά τον Δικαίο Βαγιακάκο) σχετίζεται με τη «δεισιδαίμονα πράξη» της έκθεσης αβάφτιστου παιδιού σε δρόμο. Αυτός που θα το βρει και θα το βαφτίσει, θεωρήθηκε ότι θα διακόψει τον δεσμό της οικογένειάς του με τον κακό δαίμονα που προκάλεσε τον θάνατο των άλλων παιδιών της. Το παιδί που βρισκόταν κατ’ αυτόν τον τρόπο στον δρόμο αφού βαφτιζόταν από όποιον το εύρισκε, έπαιρνε το όνομα Βρετός <ευρετός.
Το όνομα αυτό έγινε στη συνέχεια επώνυμο. Σχετική αναφορά για «βρετό» παιδί κάνει μάλιστα ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ευστάθιος (περ. 1115-1195/6). Γράφει για πλούσια γυναίκα τα παιδιά της οποίας πέθαιναν και άφησε το νεογέννητο έκθετο κοντά σ’ ένα ποτάμι για να το βρει κάποιος, να το βαφτίσει και να αποφύγει τον θάνατο.
Το επώνυμο του δημοφιλή ηθοποιού Νίκου Γαλανού σημαίνει «αυτόν που έχει γαλάζια μάτια». Σύμφωνα με το ΛΕΞΙΚΟ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ γαλανός <γαλεανός <μτγν. Καλλεανός/καλ(λ)άινος<κάλ(λ)αϊς =είδος πολύτιμου λίθου με γαλαζοπράσινο χρώμα, ενώ το ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, της Ακαδημίας Αθηνών ετυμολογεί τη λ. γαλανός από το αρχ. δωρικό επίθετο γαληνός.
Γαρδέλι ονομάζεται το ωδικό πτηνό σπίζα η ακανθοφάγος (fringilla carduelis). Η λέξη γαρδέλι είναι λατινικής αρχής carduelis και cardellus και gardellus. Από αυτήν παράγεται το ιταλικό cardellο ή gardellο. Το επώνυμο του ηθοποιού Σταμάτη Γαρδέλη σημαίνει τον καλλίφωνο άνθρωπο.
Το επίθετο της Χρυσούλας Διαβάτη προέρχεται από την αρχαία λέξη διαβάτης =οδοιπόρος. Όσο για το επίθετο του συζύγου της Νικήτα Τσακίρογλου <τουρκ. cakir =γαλανομάτης. Το επίθετο σχηματίστηκε όπως και πολλά άλλα από παρωνύμιο δηλαδή παρατσούκλι.
Το επώνυμο της Νόρας Βαλσάμη και τα συναφή επώνυμα Βάλσαμος, Βαλσαμάκης κλπ. σχετίζονται με την αρχαία ελληνική λέξη βάλσαμο και σημαίνουν αυτόν που πουλά βάλσαμο ή φτιάχνει παυσίπονα από βάλσαμο.
Το επώνυμο του Χρήστου Ζαμπούνη προέρχεται από την τουρκική λέξη zabun =ισχνός, αδύνατος, ασθενικός. Ο Λεωνίδας Καβάκος είναι διεθνούς φήμης βιολιστής και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το επώνυμο Καβάκος <τουρκ. kavak =το δέντρο λεύκα. Η παλαιότερη μαρτυρία του ονόματος υπάρχει σε έγγραφο της Μονής Ζωγράφου του Αγίου Όρους που χρονολογείται από το 1327.
Το επίθετο της Βίκυς Καγιά προέρχεται από την τουρκική λέξη kaya =βράχος και μτφ. ο σκληρός, ο πεισματάρης.
Τα επώνυμα του Τζώνη Καλημέρη και του Θάνου Καληώρα… σχετίζονται. Το επίθετο Καλημέρης δόθηκε ως παρωνύμιο γι’ αυτόν που συνηθίζει να λέει τη λέξη «καλημέρα» ενώ το επίθετο Καληώρας σ’ αυτόν που λέει συχνά «καλή ώρα» ή «καληώρα».
Το επίθετο του πανεπιστημιακού και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Κώστα Ζουράρι είναι ιταλικής προέλευσης. Η ιταλική λέξη usura σημαίνει τόκος. Ο τοκιστής ή τοκογλύφος κατά τη βυζαντινή εποχή ονομαζόταν ζουριάριος, ζουριάρης ή ζουράρης. Η αντίστοιχη λέξη των Βενετών ήταν usuraro και των Ιταλών usurario.
Το επίθετο του Αντώνη Κανάκη, σχετίζεται με τη λέξη κανάκι =θωπεία, χάδι. Η λέξη κανάκι είναι μεσαιωνική. Στον «Θρήνο της Αλώσεως» υπάρχει ο στίχος: «… να πορπατούν, να χαίρονται με διώμα (=ομορφιά, καμάρι) και κανάκι».
Η ηθοποιός Ελένη Καρακάση έγινε ευρέως γνωστή μέσα από τις «Άγριες Μέλισσες». Το επώνυμό της προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις «kara kas» που σημαίνουν «μαυροφρύδης». Το επίθετο του δημοσιογράφου και πολιτικού Γιώργου Καρατζαφέρη προέρχεται από το προσηγορικό καρατζαφέρης <τουρκ. kara =μαύρος + caferi =ονομασία σιιτικής αίρεσης. Τζαφέρης είναι ο οπαδός αυτής της αίρεσης. Ο παλιός πρωταθλητής του στίβου και χρυσός ολυμπιονίκης Κώστας Κεντέρης έχει επώνυμο τουρκικής προέλευσης: keder =θλίψη. Κεντέρης είναι ο θλιμμένος, ο στενοχωρημένος.
Ο Βασίλης Κούκουρας άφησε εποχή ως… ερωτύλος Μάνθος στο σίριαλ «Κωνσταντίνου και Ελένης». Κούκουρας <μεσν. κούκουρον <λατιν. cucurum =φαρέτρα, θήκη. Αυτός που έφτιαχνε, πουλούσε ή είχε τέτοιες θήκες ονομαζόταν κουκουράς.
Το επίθετο της Έλενας Κουντουρά έχει επίσης τουρκική ρίζα. Κουντούρα <τουρκ. kundura =είδος χαμηλού υποδήματος. Κουντουράς είναι αυτός που φτιάχνει ή πουλά κουντούρες.
Το επώνυμο του Παναγιώτη Λαφαζάνη σχηματίζεται από την τουρκική λέξη lafazan =φλύαρος.
Ο Γιώργος Λεμπέσης ερμήνευσε πολλά τραγούδια του Φοίβου γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Η λέξη lebes είναι τουρκική και σημαίνει τον κλέφτη, τον ληστή. Επί τουρκοκρατίας, λεμπέσηδες ονομάζονταν οι άτακτοι Αλβανοί ληστές οι οποίοι ως στρατιωτικά σώματα αναλάμβαναν τη φύλαξη των διαβάσεων των δερβενίων.
Μας εξέπληξε ιδιαίτερα η σημασία του επωνύμου της Κατερίνας Λέχου. Λέχος <τουρκ. Leh =Πολωνός!
Ο Σωκράτης Μάλαμας έχει… χρυσό επώνυμο. Μαλαμάς σημαίνει αυτόν που επεξεργάζεται το μάλαμα, το χρυσάφι.
Και το επώνυμο του ανεξάρτητου βουλευτή και επικεφαλής της «Εθνικής Συμφωνίας» Κωνσταντίνου Μπογδάνου είναι τουρκικής αρχής. Μπογδάνος <τουρκ. Bogdan =ο κάτοικος της Μολδαβίας, ο Μολδαβός.
Το πραγματικό επώνυμο του Λευτέρη Πανταζή είναι Παγκοζίδης. Το επώνυμο Πανταζής ήταν αρχικά όνομα προερχόμενο από την ευχή «πάντα να ζει» το οποίο με το πέρασμα των χρόνων έγινε και επίθετο.
Ο Μάρκος Σεφερλής συζητήθηκε πάρα πολύ το τελευταίο χρονικό διάστημα για το σίριαλ «Super Mammy». Το επώνυμο έχει τουρκικές ρίζες. Σεφερλής <τουρκ. seferli =ο στρατιώτης που παίρνει μέρος σε πολεμική εκστρατεία. Να σημειώσουμε εδώ ότι από την τουρκική λέξη sefer =πόλεμος, εκστρατεία, σχηματίστηκαν και τα επώνυμα Σεφέρης – Σεφεριάδης.
Η λέξη «σεφερλήδες» υπάρχει στο «Ποίημα για τον τουρκοβενετικό πόλεμο» του Ιωακείμ του Κύπριου (17ος αιώνας): «Σαν ήκουσεν ο βασιλεύς επρόσταξε να φτάσουν/της Ρούμελης πολύς λαός, άπειροι κει να διάσουν. /Σουργιά σουργιά επήγαιναν, σαν πρόβατα τους διώχνουν/οι τσαουσάδες με σπουδήν τους σεφερλήδες σπρώχνουν». Απαντά επίσης η λέξη «σεφερλής» και σε έγγραφα του 18ου αιώνα (Έγγραφα Σύρου Α’ 262 κ.ά.).
Το επώνυμο της Καίτης Γαρμπή προέρχεται από την αραβοτουρκική λέξη garbi =δυτικός. Γαρμπής ονομάζεται ο δυτικός άνεμος. Μεταφορικά η λέξη σημαίνει τον οργίλο και κατηφή άνθρωπο. Αρχικά δόθηκε ως παρωνύμιο και τελικά επικράτησε ως επώνυμο.
Ο Δημήτρης Σκαρμούτσος είναι γνωστός σεφ. Το επώνυμό του ετυμολογείται από την ιταλική λέξη scarmuccia =αψιμαχία. Σκαρμούτσας ονομαζόταν ο τύπος της παλιάς ιταλικής κωμωδίας προερχόμενος από την Ισπανία, ο χαρακτήρας του οποίου ήταν κράμα αλαζονείας και δειλίας. Το επώνυμο Σκαρμούτσος προήλθε από παρωνύμιο που δόθηκε, πιθανώς, σε πρόσωπο κωμικό ή για υβριστικούς λόγους.
Το επίθετο της Φαίης Σκορδά ετυμολογείται εύκολα. Προέρχεται από το προσηγορικό σκορδάς και αυτό από τη λέξη σκόρδο. Σημαίνει δε, αυτόν που πουλά σκόρδα ή αυτόν που του αρέσει να τρώει σκόρδα.
Το επώνυμο του Κώστα Τουρνά προέρχεται από την τουρκική λέξη turna που σημαίνει «το κοντάκιο του όπλου». Τουρνάς ήταν ο κατασκευαστής, πωλητής ή επιδιορθωτής κοντακίων.
Και το επώνυμο του Γιώργου Τσαλίκη και της Ναταλίας Τσαλίκη έχει τουρκικές ρίζες. Προέρχεται από τη λέξη celik =χάλυβας, ατσάλι ,ενώ για πρόσωπα σημαίνει αυτόν που έχει άριστη υγεία.
Ο Κώστας Χατζής και ο γιος του Αλέξανδρος είναι δημοφιλείς τραγουδοποιοί. Το επώνυμό τους προέρχεται από την τουρκική λέξη haci =προσκυνητής ιερών τόπων. Για τους Χριστιανούς δε, όσοι προσκύνησαν στους Αγίους Τόπους και βαφτίστηκαν στον ποταμό Ιορδάνη. Το επώνυμο Χατζής ως πρώτο συνθετικό υπάρχει σε πάρα πολλά ελληνικά επώνυμα, δεύτερο συνθετικό των οποίων είναι βαφτιστικό όνομα (π.χ. Χατζημιχαήλ).
Ο Βλάσης Χολέβας είναι σχεδιαστής μόδας. Το επώνυμο Χολέβας <χολεβάς <σλαβ. choleva =περικνημίδα. Χολεβάς ήταν ο κατασκευαστής και κυρίως ο πωλητής καλτσών που έφταναν ως το γόνατο.
Το επώνυμο των Γρηγόρη και Σάκη Αρναούτογλου είναι τουρκικής αρχής. Arnaout= Αλβανός και σκωπτικά, ο κακός και αγροίκος. Ο Δικαίος Βαγιακάκος παραθέτει και σχετική κρητική παροιμία: «Αρναούτη κάνεις φίλο, κράθειε και κομμάτι ξύλο».
Αυτή ήταν μια προσπάθεια ετυμολόγησης των επωνύμων Ελληνίδων και Ελλήνω πολιτικών, καλλιτεχνών και ανθρώπων της σόου μπιζ. Σίγουρα δεν συμπεριλάβαμε όλες και όλους ενώ δεν αποκλείεται κάποια επώνυμα να έχουν άλλη ετυμολογία. Άλλωστε η ιστορία πολλών από αυτά χάνεται στα βάθη των αιώνων και είναι αδύνατο να ετυμολογηθούν με απόλυτη βεβαιότητα…
Πηγή: protothema.gr
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:
• Ελπίδα Ιακωβίδου: Βρέθηκε σε εκδήλωση στη Λευκωσία με την πρώην σύντροφο του Τζώνη Καλημέρη
• Ανήλικος από την Κύπρο έστελνε μηνύματα για βόμβες στα αεροδρόμια της Ελλάδας
• Αερόσακοι Takata: Πώς απαντούν οι αντιπροσωπείες αυτοκινήτων για τις χρεώσεις στον έλεγχο;
ΠτΔ στο Economist: Φάρος ελπίδας για την περιοχή η επανένωση Κύπρου
Μια ανεξάρτητη και επανενωμένη Κύπρος είναι καίριας σημασίας για την περιοχή μας, την Ευρώπη και τον κόσμο, ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, κατά τον χαιρετισμό του στο 20ό ετήσιο συνέδριο του περιοδικού Economist, οι εργασίες του οποίου άρχισαν την Πέμπτη στη Λευκωσία, σημειώνοντας παράλληλα ότι η επανένωση της Κύπρου μπορεί να αποτελέσει φάρο ελπίδας και για την περιοχή
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
