Εργατικά ατυχήματα: Αυτά συναντάμε πιο συχνά στην Κύπρο - Οι λόγοι που συμβαίνουν και η ευθύνη του εργοδότη

Σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση των εργατικών ατυχημάτων που γνωστοποιούνται στο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, η συχνότερη αιτία ατυχημάτων στη Κύπρο, σε ποσοστό μεγαλύτερο από 30%, είναι η πτώση από ύψος, με συχνότερες αιτίες την πτώση από ικριώματα (σκαλωσιές) και φορητές κλίμακες (σκάλες), ενώ ακολουθούν οι πτώσεις από κεκλιμένες στέγες, άκρα δαπέδων και εξοπλισμό εργασίας.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία που εξασφάλυσε το ThemaOnline σε επικοινωνία με το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, διαπιστώνεται ότι τα εργατικά ατυχήματα είναι αποτέλεσμα αλυσίδας, σειράς παραλείψεων ή και λανθασμένων αποφάσεων και ενεργειών.

«Οι παραλείψεις αυτές ή/και οι λανθασμένες αποφάσεις και ενέργειες σχετίζονται με το σχεδιασμό του χώρου και του περιβάλλοντος εργασίας, τον προγραμματισμό και την οργάνωση των εργασιών, τα υλικά, τον εξοπλισμό εργασίας και τα μέσα ατομικής προστασίας που χρησιμοποιούνται, τις μεθόδους εργασίας που ακολουθούνται, καθώς και την επαγγελματική κατάρτιση, εκπαίδευση στα θέματα ασφάλειας και υγείας, αλλά και την καθοδήγηση και την επίβλεψη των εργαζομένων που εκτελούν τις εργασίες», ανέφερε η αρμόδια πηγή.

Η απουσία εκτίμησης των κινδύνων και η μη λήψη προληπτικών και προστατευτικών μέτρων, η μη εφαρμογή κατάλληλου συστήματος και διαδικασιών διαχείρισης των θεμάτων ασφάλειας και υγείας, η παρακολούθηση των απαιτούμενων μέτρων για την αποφυγή των κινδύνων ή όπου δεν είναι εφικτό να αποφευχθούν, αλλά και η αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση τους, οδηγεί στην πρόκληση ατυχημάτων.

Στις πλείστες περιπτώσεις υποεκτιμούνται οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις από την έκθεση των εργαζομένων σε αυτούς, οι οποίες επιπτώσεις περιλαμβάνουν την πιθανότητα απώλειας της ζωής ή/και πρόκλησης σωματικής αναπηρίας ή/και επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης του Πανεπιστημίου Κύπρου σε συνεργασία με το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, το οικονομικό κόστος των ατυχημάτων επιμερίζεται κατά 24% στον εργοδότη, 40% στον παθόντα και 30% στο κράτος.

Τα οικονομικά οφέλη της καλής διαχείρισης της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας για τις επιχειρήσεις, μικρές και μεγάλες, είναι σημαντικά. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η επαρκής ασφάλεια και υγεία στον χώρο εργασίας βελτιώνει την παραγωγικότητα των εργαζομένων, μειώνει τις απουσίες, μειώνει την ανάγκη αποζημιώσεων και αυξάνει την καλή φήμη των επιχειρήσεων.

Ποια εργατικά ατυχήματα συναντάμε πιο συχνά στην Κύπρο

Σύμφωνα με τις δηλώσεις από αρμόδια πηγή του Τμήματος Επιθεώρησης εργασίας, η πτώση από ικριώματα (σκαλωσιές) αποτελεί τη συχνότερη αιτία ατυχημάτων στον κατασκευαστικό τομέα, ενώ σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, η συχνότερη αιτία ατυχημάτων είναι η πτώση από φορητές κλίμακες (σκάλες).

Άλλη συχνή αιτία ατυχημάτων είναι η χρήση ακατάλληλου εξοπλισμού εργασίας και η απώλεια ελέγχου μηχανημάτων και μέσων μεταφοράς. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί, ότι τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν σε ανειδίκευτους εργάτες, χειρονάκτες και μικροεπαγγελματίες και συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση των ατυχημάτων που συνέβησαν το 2021, τα ατυχήματα αυτά ήταν περισσότερο από 40% του συνόλου των ατυχημάτων.

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που έγινε από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου σε συνεργασία με το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας για τα εργατικά ατυχήματα που έγιναν στην Κύπρο από το 1999 μέχρι το 2020, τα περισσότερα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα στην Κύπρο σημειώνονται στον κλάδο των κατασκευών και οφείλονται σε πτώση από ύψος. Επιπρόσθετα, όλα τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα με αιτία την πτώση από ύψος αφορούσαν άντρες.

Τομείς με τον ψηλότερο δείκτη ατυχημάτων

Οι τομείς με το ψηλότερο δείκτη ατυχημάτων, δηλαδή τον αριθμό ατυχημάτων ανά 100.000 εργαζόμενους, είναι τα ορυχεία και τα μεταλλεία, ο τομέας υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, η μεταποίηση, ο κατασκευαστικός τομέας, ο τομέας επεξεργασίας λυμάτων και διαχείρισης αποβλήτων και ο τομέας μεταφορών.

Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ο τομέας των υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης έχει το ψηλότερο δείκτη ατυχημάτων, όσον αφορά τον δείκτη σοβαρότητας των ατυχημάτων, δηλαδή τον αριθμό ημερών απουσίας από την εργασία λόγω των ατυχημάτων, ο κατασκευαστικός τομέας έχει τον ψηλότερο δείκτη και ακολουθεί ο τομέας της μεταποίησης.

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πιο πάνω έρευνας, τα εργατικά ατυχήματα σημειώνονται κατά 22.65% στη μεταποίηση, κατά 20.5% στις κατασκευές, 18,52% σε δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσίες εστίασης, 12,6% σε χονδρικό και λιανικό εμπόριο και 2,13% σε γεωργία, δασοκομία και αλιεία.

Ωστόσο, σημειώνεται πώς οι πιθανότητες το εργατικό ατύχημα να καταστεί θανατηφόρο, αυξάνονται κατακόρυφα στον τομέα των κατασκευών, με 38,36%, ενώ η μεταποίηση ακολουθεί με 18,37%.

Η έρευνα αυτή κατέδειξε ότι, παρά το γεγονός ότι τα εργατικά ατυχήματα στον κατασκευαστικό τομέα / εργοτάξια, λατομεία, ορυχεία αντιστοιχούν στο 22% του συνόλου, στους τομείς αυτούς συμβαίνει το 40% των θανατηφόρων ατυχημάτων.

Η ευθύνη του εργοδότη

Κάθε εργοδότης έχει νομική υποχρέωση να διασφαλίζει την ασφάλεια, την υγεία και την ευημερία στην εργασία όλων των εργοδοτουμένων του. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις συμβάντων που οφείλονται σε ξένες προς αυτόν, απρόβλεπτες συνθήκες, ή σε έκτακτα γεγονότα. Για τις περιπτώσεις αυτές, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την ευθύνη.

Επίσης, οι εργοδότες έχουν ευθύνη για την ασφάλεια και υγεία άλλων προσώπων που πιθανόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από τις δραστηριότητες τους.

Συνοπτικά, ο εργοδότης έχει υποχρέωση να εφαρμόζει τις αρχές πρόληψης και να καθορίζει τα απαιτούμενα προληπτικά και προστατευτικά μέτρα με βάση την εκτίμηση τους, η οποία πρέπει να είναι γραπτή.

Για την διασφάλιση εφαρμογής των μέτρων αυτών και την παρακολούθηση τους πρέπει να εφαρμόζει διαδικασίες και κατάλληλο σύστημα διαχείρισης των κινδύνων και να διορίζει Λειτουργό ή Υπεύθυνο. Επιπρόσθετα, έχει τη δυνατότητα να απευθύνεται σε εγκεκριμένους από τον Αρχιεπιθεωρητή, εξωτερικούς συμβούλους / πρόσωπα προστασίας και πρόληψης (ΕΞΥΠΠ) για αγορά υπηρεσιών για τα θέματα ασφάλειας και υγείας.

Μεταξύ άλλων, πρέπει να διαθέτει ασφαλή κτήρια, εγκαταστάσεις και χώρους εργασίας χωρίς κινδύνους για την υγεία, να εφαρμόζει ασφαλείς μεθόδους εργασίας και να παρέχει κατάλληλο εξοπλισμό εργασίας και μέσα ατομικής προστασίας, να εκπαιδεύει, να καθοδηγεί και να επιτηρεί τους εργοδοτούμενους τους.

Ανάλογες υποχρεώσεις έχουν και οι αυτοεργοδοτούμενοι, οι οποίοι πρέπει να διασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία τους και να μην εκθέτουν άλλα πρόσωπα σε κίνδυνο ατυχήματος ή βλάβης της υγείας τους.

Ειδικά, όσον αφορά τα κατασκευαστικά έργα παράλληλα με τους εργοδότες εργολάβους και υπεργολάβους έχουν ευθύνη για τα θέματα ασφάλειας και υγείας ο κύριος του έργου, δηλαδή ο ιδιοκτήτης, καθώς και ο κάθε μελετητής και επιβλέποντας. Επίσης, σε κάθε περίπτωση ο εργολάβος είναι συνυπεύθυνος για τα θέματα ασφάλειας και υγείας που σχετίζονται με τις δραστηριότητες που αναθέτει σε υπεργολάβους ή/και αυτοεργοδοτουμένους.

Διευκρινίζεται ότι σε κάθε περίπτωση παράλληλων ευθυνών ή/και συνεπευθυνότητας, δεν μειώνονται οι ευθύνες του εργοδότη έναντι των εργοδοτουμένων.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις που έγιναν στο ThemaOnline, η παράβαση συμμόρφωσης με τις πρόνοιες της νομοθεσίας αποτελεί ποινικό αδίκημα και στην περίπτωση ποινικής δίωξης του εργοδότη ή άλλου προσώπου που παραβαίνει τη νομοθεσία, προνοείται η επιβολή χρηματικής ποινής ύψους μέχρι 80.000 ευρώ ή ποινής φυλάκισης μέχρι 4 χρόνια ή/και να συντρέχουν οι δύο αυτές ποινές μαζί.

Καταληκτικά, με την πρόσφατη τροποποίηση της νομοθεσίας το 2020, προνοείται η επιβολή εξώδικου πρόστιμού ύψους 500 ή 400 ευρώ, για κάθε παράβαση, ανάλογα με το είδος της παράβασης.